Sáng 31-5, tại Đường sách TP.HCM diễn ra chương trình giao lưu ra mắt sách Khí chất Nam Bộ qua truyện Sơn Nam cùng tác giả Đinh Thị Thanh Thủy và khách mời nhà văn, nhà báo Lê Minh Quốc.

Buổi giao lưu là dịp các diễn giả, độc giả cùng nhau chia sẻ về con người và những tác phẩm của "ông già Nam Bộ" Sơn Nam. 

Tôi được tò tò theo ông Sơn Nam, nghe kể chuyện

Khí chất Nam Bộ qua truyện Sơn Nam là công trình nghiên cứu về văn hóa - văn học của tác giả Đinh Thị Thanh Thủy sau 20 năm làm luận văn cao học. 

Nhớ lại thời điểm bắt đầu chọn nghiên cứu về các tác phẩm của Sơn Nam, bà Thủy - nguyên giám đốc, tổng biên tập Nhà xuất bản Tổng Hợp TP.HCM - kể: 

"Năm 2000, Bảo tàng TP.HCM đề ra chiến lược chuẩn bị cho một lớp kế cận những cái tên: Hậu khảo cổ, Thắng đào, Thắng đục, Thắng chữ, Công đồng, Mý đá, Tuấn gỗ...  

Lãnh đạo giao nhiệm vụ một số nhân sự đi học cao học, đề tài nghiên cứu tùy chọn, nhưng làm sao để dần thành chuyên gia như: nhà địa bạ - địa danh, nhà Nam Bộ học, nhà ngôn ngữ học... 

Theo "đặt hàng" này, cân nhắc giữa Sơn Nam và Bình Nguyên Lộc trong danh sách nhiều tác giả văn chương Nam Bộ, tôi đã chọn nhà văn Sơn Nam, "ông già đi bộ" suốt dọc miền Nam thế kỷ XX. 

Quan trọng là năm đó, tôi xác định mình có nhiều cơ hội được tiếp chuyện, tò tò theo ông, nghe ông kể chuyện tại Nhà truyền thống Gò Vấp".

Với đề tài "Văn hóa và con người Nam Bộ trong tác phẩm của Sơn Nam" và sau này viết thành sách, bà Thủy đã tìm hiểu nghiên cứu 134 truyện của nhà văn gồm: tiểu thuyết, truyện vừa, bút ký, hồi ký, biên khảo, các bài viết trên báo, tạp chí để phản ánh văn hóa, phong tục, căn tính của người Nam Bộ trong ứng xử, lối sống trước những đổi thay của thiên nhiên, lịch sử…

Sơn Nam đặt văn hóa miền Nam trong truyền thống chung của đất nước

Theo ông Lê Minh Quốc, truyện của Sơn Nam ngồn ngộn sức sống, hư cấu chỉ là cái cớ, cái nền để chuyển tải các yếu tố mà Đinh Thị Thanh Thủy đã nhìn ra. 

Ví dụ như "hình ảnh những người tiên phong khẩn đất lập làng ở Đồng bằng sông Cửu Long thế kỷ XIX được miêu tả qua những khó khăn gian nan nhưng đầy tính hồn nhiên và lạc quan trên bước đường đi tìm mầm sống mới. 

Sự khổ nhục của nông dân dưới chế độ điền địa của thực dân Pháp và tinh thần yêu nước nhen nhóm trong lòng người Nam Bộ nửa đầu thế kỷ XX chiếm tỉ lệ lớn nhất trong các tác phẩm văn học của Sơn Nam".

"Lâu nay nhiều nhà nghiên cứu cho rằng các nhà văn hóa miền Nam như: Trương Vĩnh Ký, Hồ Biểu Chánh, Phi Vân, Bình Nguyên Lộc, Đoàn Giỏi, Sơn Nam, Nguyễn Văn Hầu... là của miền Nam, chỉ miền Nam. 

Sở dĩ tầm vóc lớn lao của họ chạm đến trái tim người Việt cả nước là bởi họ ý thức đặt văn hóa miền Nam trong dòng chảy của nước Việt Nam thống nhất, tức vẫn là truyền thống, tinh thần của đất nước, con người Việt Nam" - ông Quốc nhận định.

Trong sách, tác giả đã chỉ ra những nét tính cách đặc trưng của con người Nam Bộ trong truyện Sơn Nam như: chất phác, bộc trực, nhân ái, nghĩa khí, thực tế, linh hoạt, thông minh, sáng tạo. 

Với bà Thủy, nhà văn Sơn Nam là con người bộc trực, thông minh và gàn gàn, và là một người tổng hòa những tính cách đặc trưng của người miền Nam một cách rõ nét nhất. 

Ông Quốc nhớ lại những lần giản dị, khiêm nhường của ông Sơn Nam khi gặp các bạn văn: "Ông nói mắt ông cứ mờ dần nên mong mọi người thông cảm nếu như ông có không nhận ra, chào hỏi khi gặp gỡ. Ông dặn lớp hậu bối chúng tôi gặp ông thì kêu ông một tiếng để ông chào". 

Tại buổi giới thiệu sách, bà Đào Thúy Liễu, con gái nhà văn Sơn Nam, tâm sự rằng chị rất mừng cho ba mình khi ông qua đời đã 17 năm nhưng vẫn còn những hậu thế "tri âm, tri kỷ" như ông Minh Quốc, bà Thanh Thủy với những dày công sưu tầm và nghiên cứu sâu về Sơn Nam, qua đó giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về con người và tác phẩm của ông.

Gặp Sơn Nam ở Những góc đời riêng lạ

Sáng 13-8 tại Hội quán văn nghệ sĩ ở TP.HCM, NXB Trẻ tổ chức buổi gặp mặt ấm áp tưởng niệm 15 năm ngày mất của nhà văn Sơn Nam, đồng thời ra mắt hai tập sách: Đi và ghi nhớ và Nhà văn Sơn Nam - Những góc đời riêng lạ.