Thuật ngữ Filter Bubble được nhà hoạt động công nghệ Eli Pariser đưa ra từ năm 2011, cảnh báo về những hệ quả nguy hiểm khi các thuật toán cá nhân hóa nội dung quá mức, bóp méo thông tin mà con người tiếp nhận mỗi ngày.

Không phải bạn chọn thông tin mà thông tin chọn bạn

Hiện tượng Filter Bubble thực chất không xa lạ, nó luôn diễn ra mỗi giây phút bạn lướt mạng xã hội, xem YouTube hay tìm kiếm thông tin trên Google. 

Mỗi cú nhấp chuột, mỗi lượt thích hay thậm chí là số giây bạn dừng lại đọc một nội dung nào đó đều được thuật toán thu thập và phân tích để "phục vụ" bạn tốt hơn. Nhưng cũng từ đó, thông qua Filter Bubble, bạn ngày càng chỉ thấy những điều mình quan tâm, không còn chỗ cho những góc nhìn khác biệt.

Mỗi lần tìm kiếm trên mạng, kết quả bạn nhận được có thể hoàn toàn khác với người bên cạnh dù cùng gõ một từ khóa.

Chẳng hạn khi gõ từ khóa "món ăn" trên TikTok, YouTube hay Google, nếu là người yêu thích ẩm thực, bạn sẽ thấy các video hướng dẫn nấu ăn, review quán ngon hoặc những món đặc sản vùng miền.

Nếu là người quan tâm đến dinh dưỡng và sức khỏe, bạn sẽ nhận được các bài viết, video chia sẻ về chế độ ăn lành mạnh hoặc công thức giảm cân... Mỗi trải nghiệm thông tin vì vậy hoàn toàn khác biệt, dựa trên lịch sử tìm kiếm và hành vi sử dụng của bạn.

Tương tự, khi tìm kiếm từ khóa "xe", người yêu ô tô sẽ thấy các video đánh giá xe hơi, bảng giá mới nhất hay chương trình khuyến mãi từ showroom. Còn người đam mê xe máy lại nhận được clip về "độ"xe, hướng dẫn sửa chữa hay mẹo bảo dưỡng. 

Trong khi đó, người quan tâm đến xe điện sẽ được tiếp cận nội dung ca ngợi công nghệ xanh, mặc dù những khó khăn thực tế như hạ tầng hoặc giá thành lại ít khi xuất hiện...

Đừng để Filter Bubble che mắt

Bề ngoài, Filter Bubble mang lại sự tiện lợi, giúp người dùng "tiết kiệm thời gian". Nhưng mặt trái của nó là thu hẹp tư duy, gây chia rẽ xã hội và làm xói mòn khả năng phản biện.

Khi bị bao quanh bởi những quan điểm tương đồng, con người dễ rơi vào tình trạng "ai cũng nghĩ như mình", từ đó đánh mất sự cởi mở, khó chấp nhận các góc nhìn khác biệt. Đây chính là một trong những nguyên nhân khiến các cuộc tranh luận trên mạng ngày càng cực đoan, thiếu lý trí.

Tất cả người dùng Internet, đặc biệt là giới trẻ, thế hệ sống trong môi trường số từ nhỏ. Họ dễ bị cuốn vào những luồng thông tin một chiều, thậm chí bị dẫn dắt vào các nội dung độc hại, cực đoan mà không hay biết.

Không ít người cho rằng họ "đang hiểu đúng vấn đề", nhưng thực ra chỉ đang tiếp cận một phiên bản thông tin mà thuật toán chọn lọc cho họ.

Chúng ta không thể sống ngoài công nghệ, nhưng hoàn toàn có thể sống chủ động trong công nghệ. Dưới đây là những điều bạn có thể làm:

• Tự mình đa dạng hóa nguồn thông tin, theo dõi nhiều trang có quan điểm khác nhau, đọc tin từ các báo quốc tế, kiểm chứng thông tin trước khi tin tưởng.
• Đặt câu hỏi phản biện với những gì mình đọc được.

Bên cạnh đó, các nền tảng công nghệ cần minh bạch hơn về cách vận hành thuật toán, trao cho người dùng quyền kiểm soát mức độ cá nhân hóa. Các trường học cũng cần tăng cường giáo dục kỹ năng số và tư duy phản biện cho học sinh/học viên...

Cần gì, được gì từ phương pháp học tập cá nhân hóa?

Phương pháp học tập cá nhân hóa đang được xem là phương pháp học hữu hiệu khi lấy học sinh làm trọng tâm, giúp khai mở tiềm năng, trở thành bệ phóng giúp nhiều học sinh tự tin trở thành công dân toàn cầu.