Phóng to

Tân sinh viên nhận học bổng Tiếp sức đến trường 2008 (chương trình Vì ngày mai phát triển lần 224) tại tòa soạn báo Tuổi Trẻ - Ảnh: Thanh Đạm

Không thể thống kê ngay khi mục đích của sự phấn đấu giữa báo Tuổi Trẻ và Hội Khoa học kỹ thuật VN tại Úc gặp nhau vào một ngày tháng 10-1988, và xuất hiện thành một bản tin “Hội quyết định tặng hằng năm một số học bổng cho học sinh lớp 12 để khuyến khích tài năng khoa học kỹ thuật trẻ và ủy thác cho báo Tuổi Trẻ tuyển chọn, phân phối”. Ngày 08-11-1988, khi 20 bộ hồ sơ được gửi đến dự tuyển, ban tổ chức đã có lời “mục đích chính của học bổng là kích thích tinh thần học tập, vươn lên chiếm lĩnh tri thức của các bạn vì ngày mai phát triển của đất nước”. Tên chương trình đã ra đời từ đấy, trở thành nỗi thôi thúc không ngừng nghỉ: Vì ngày mai phát triển.

Day dứt từ “đuôi chuột”

20 năm chương trình “Vì ngày mai phát triển” Thực hiện 226 chương trình trên toàn quốc * Trao học bổng cho gần 20.000 SVHS. * Xây hơn 200 phòng học và nhà lưu trú cho học sinh. * Trợ vốn cho hơn 3.000 giáo viên vùng sâu, vùng xa có hoàn cảnh khó khăn. * Những chương trình đặc biệt: - “Vì nụ cười tương lai” (vá sứt môi, hở hàm ếch cho 2.500 học sinh) - Mổ teo cơ Delta cho 1.300 học sinh - Sách nói cho trẻ em khiếm thị - Xây dựng cầu Nông Sơn ở Quảng Nam Ước tính hơn 139 tỉ đồng từ nguồn tài trợ, đóng góp của bạn đọc báo Tuổi Trẻ.

Vì ngày mai phát triển không chỉ hướng đến sự phát triển chung của đất nước. Những người làm chương trình đã tự đặt ra bài toán khó phải vượt qua, như lời phát biểu của TS Nguyễn Thiện Tống trong lễ phát học bổng lần thứ nhất: “Phải mở rộng các hình thức học bổng và quỹ học bổng, ví như bắt đầu từ đuôi chuột rồi sẽ ráng để có đầu voi”.

Những ngày “đuôi chuột” quả là cam go. Để chọn được 12 học sinh xuất sắc và vượt khó trong số 20 học sinh xuất sắc và vượt khó nhận học bổng trị giá tương đương 40kg gạo/tháng trong chín tháng của chương trình đầu tiên, hội đồng tuyển chọn gồm những nhà giáo có uy tín của TP.HCM đã chia nhau đến tận nhà tìm hiểu gia cảnh từng em. Chọn được 12 bạn rồi lại day dứt với tám bạn còn lại, tự nhủ mình phải cố gắng và Tuổi Trẻ đã công khai mơ ước của mình trên báo “ước sẽ có được hàng trăm học bổng”.

Chương trình thứ 2: mười học bổng cho sinh viên năm cuối (sáu tháng, trị giá 50kg gạo/tháng), 24 hồ sơ gửi đến, những người thực hiện lại xót xa khi một sinh viên đạp xe đến hỏi: “Tại sao điểm tôi cao hơn bạn này mà không được chọn? Có phải vì...”.

Không có lý do nào ngoài việc ban tổ chức cũng phải vượt khó như sinh viên. Đến tận hôm nay, sau 20 năm, những người làm chương trình vẫn còn mừng khi nhắc chuyện một Việt kiều đến Thành đoàn tặng thêm hai suất học bổng. Và anh sinh viên thẳng thắn, cương trực ấy đã được “vớt” để gia nhập “gia đình Vì ngày mai phát triển”, trở thành một trong những người mà hôm nay cả TP.HCM đều biết tên: TS Lê Nguyễn Minh Quang, tổng giám đốc Tập đoàn Bachy Solétanche, tác giả những công trình tầm cỡ quốc gia như chống thấm hồ Dầu Tiếng, hiện đang phụ trách thi công móng hầm ngầm Thủ Thiêm...

Cứ thế, một hội đồng bình chọn gồm những tên tuổi danh tiếng trong làng khoa học sẵn lòng ngồi lại với Tuổi Trẻ: GS Lưu Hữu Phước, GSTS Chu Phạm Ngọc Sơn, GS Nguyễn Văn Uyển, TS Trần Mạnh Trí, PTS.Trần Thành Trai, BS Trần Bồng Sơn, NGƯT Chu Xuân Thành...

Chương trình thứ 4 tặng học bổng cho học sinh giỏi văn và âm nhạc tổ chức cả một cuộc thi tuyển, chương trình thứ 7 mang tên Euréka tài trợ các công trình khoa học của sinh viên có tới sáu buổi bảo vệ đề tài, chương trình thứ 8 mang tên Vành đai xanh đến với học sinh huyện ngoại thành, từ chương trình 16 bắt đầu lan ra các tỉnh thành khác...

Và bao giờ cũng là một nỗi day dứt, áy náy vì đã không thể cấp học bổng, không thể tài trợ cho tất cả. Khó, nhưng đội ngũ báo Tuổi Trẻ rất tự hào vì đã giới thiệu đến các nhà tài trợ những gương mặt xứng đáng nhất.

Trên báo Tuổi Trẻ thời gian ấy thường xuyên xuất hiện những bức “thư không niêm” của ban biên tập gửi đến bạn đọc để kêu gọi và quy tụ những tấm lòng vì ngày mai phát triển. Và ngày càng nhiều người đến. Từ các nhà khoa học, Việt kiều, doanh nghiệp có chút của dư của để, các nghệ sĩ có thời thơ trẻ khó nghèo đến các thầy cô giáo vẫn chưa thoát cảnh chạy ăn từng bữa nhưng sẵn lòng chia một phần chỗ ở, bữa ăn, một phần tiền lương để đỡ phần nhọc nhằn, phân tâm cho một nhân tài...

Vì ngày mai phát triển đã lớn lên như thế.

Tiến đến “đầu voi”

Phóng to

TS Nguyễn Thiện Tống (thường trực hội đồng tuyển chọn) báo cáo quá trình tuyển chọn và thông báo kết quả trong buổi phát học bổng Vì ngày mai phát triển lần đầu tiên ngày 18-11-1988 Ảnh: N.C.T.

Từ mục đích đề ra ban đầu là “bảo trợ các tài năng trẻ của Thành đoàn TP.HCM”, sau hai năm những vòng sóng của Vì ngày mai phát triển đã lan xa. Chương trình 19 tặng học bổng cho 50 SV các trường ĐH Huế, chương trình 25 bảo trợ 100 học sinh Tây nguyên. Ban tổ chức đã thử cộng đoạn đường mà các phóng viên lặn lội tìm kiếm 52 học sinh nhận học bổng tài năng trẻ của chương trình lần 16: hơn 10.000km, bằng 1/4 đường xích đạo.

Và không chỉ khuôn trong những học bổng được quy đổi ra tiền, không chỉ cố gắng nhân lên số lượng, những hình thức của Vì ngày mai phát triển ngày một đa dạng, nhiều dấu ấn hơn. Chương trình 31 xây dựng nên Trường tiểu học Tịnh Khê ở làng Sơn Mỹ (huyện Sơn Tịnh, Quảng Ngãi), nơi xảy ra vụ thảm sát Mỹ Lai năm xưa. Sau đó là những ngôi trường mới mọc lên tận vùng rừng núi Kỳ Sơn (Nghệ An), Raglay (Ninh Hải, Ninh Thuận)...

Chương trình 40 bắt đầu những đợt trợ vốn cho giáo viên vùng sâu, vùng xa. Chương trình 75 mở đầu truyền thống mang Cây mùa xuân đến cho trẻ em nghèo. Chương trình 101 khai sinh thư viện sách nói dành cho người khiếm thị. Chương trình 110 bắt đầu thông lệ quyên góp sách giáo khoa mỗi mùa hè, chuyển cái hồn, cái tình của các em học sinh cho nhau qua cuốn sách cũ. Chương trình 164 bắt đầu các công trình nhà lưu trú cho học sinh miền núi...

Tổng số tiền Vì ngày mai phát triển vận động được mỗi năm mỗi lớn hơn nhưng cảm giác day dứt vì lực bất tòng tâm vẫn còn đeo bám. Trách nhiệm với sự tin tưởng của các nhà tài trợ nặng như núi. Ngoài khâu tuyển chọn đối tượng thụ hưởng học bổng theo tiêu chí “công khai, dân chủ, công bằng” chưa bao giờ lơ là, dễ dãi, những nhu cầu, đòi hỏi của xã hội cũng luôn được cập nhật.

Các trường đại học ngày một phát triển, nhu cầu nhân lực có trình độ cao ngày một tăng, nhưng cổng trường đại học tưởng rộng mà hẹp, tưởng gần mà xa với những học trò nghèo. Học bổng Tiếp sức đến trường (chương trình Vì ngày mai phát triển lần 165) ra đời. Sau năm năm học bổng Tiếp sức đến trường đã mau chóng nhân số lượng sinh viên được tiếp sức ở ngưỡng cửa đại học từ 23 lên đến 1.422 trên toàn quốc năm 2008 (chương trình Vì ngày mai phát triển lần 224).

VN hội nhập với thế giới, yêu cầu ngoại ngữ với những người chủ tương lai của đất nước là không thể thiếu nhưng lại là rào cản khó vượt qua của không ít sinh viên, học sinh giỏi ở các tỉnh xa. Học bổng Vươn lên tầm cao của chương trình lần 226 là tấm vé để các em nỗ lực nắm bắt cơ hội.

Sự phát triển kinh tế kéo theo việc giãn rộng khoảng cách giàu nghèo, gây ra làn sóng học sinh bỏ học ở nhiều tỉnh miền núi, đồng bằng, Vì ngày mai phát triển phát động ngay cuộc vận động Ngăn dòng bỏ học bằng những hỗ trợ thiết thực...

Vẫn còn phải cố gắng hơn nữa, vẫn còn chưa đạt được “đầu voi” nhưng qua 20 năm, qua nhiều thế hệ người làm báo, chương trình Vì ngày mai phát triển vẫn có quyền tự hào đã giữ vững được sợi chỉ đỏ từ ngày đầu tiên: Vì ngày mai phát triển. Và một điều khác còn đáng tự hào hơn: chưa một người nào, kể cả những người đã đồng hành cùng chương trình suốt 20 năm, cảm thấy mệt mỏi, chưa bao giờ ngọn lửa nhiệt tình thôi bùng cháy, chưa bao giờ lòng hết rưng rưng trên đường đi tìm những đối tượng của chương trình.

“Đại gia đình Vì ngày mai phát triển” nay đã có hàng vạn thành viên và tất cả đã và đang tiếp tục phấn đấu, tiếp tục đưa những bàn tay nâng đỡ thế hệ đi sau vì một ngày mai phát triển.

Thật tự hào khi những tên tuổi trong “đại gia đình Vì ngày mai phát triển” đang được cả nước biết đến như Võ Văn Thưởng (bí thư thứ nhất T.Ư Đoàn), TS Lê Nguyễn Minh Quang, Phạm Uyên Nguyên (tổng giám đốc Công ty cổ phần quản lý quỹ Hợp Việt), Nguyễn Anh Nguyên (phó chủ tịch Tập đoàn Unilever Việt Nam) hay những gương mặt xuất sắc như Nguyễn Tấn Phát (giảng viên ĐH Cần Thơ, đang làm luận án tiến sĩ tại Thụy Điển), Nguyễn Văn Cải (giáo viên Trường THPT Quang Trung, huyện Củ Chi, TP.HCM)... Và cũng thật thú vị khi tìm thấy những cái tên của đồng nghiệp của chúng tôi trong đó, như phó tổng biên tập báo Tuổi Trẻ Dương Thành Truyền, biên tập viên Trương Bảo Châu...