Anh cũng nói rằng một lúc nào đó phù hợp anh sẽ lại đạp xe đi làm để tiếp tục tập luyện sức khỏe đều đặn mỗi ngày và góp phần nhỏ cho môi trường TP trong lành hơn.

Xe máy hay xe đạp?

Hữu Hiền, 29 tuổi, nhà ở phường An Lạc, TP.HCM. Nơi anh làm là một cơ sở sản xuất thực phẩm tươi sống chế biến ở xã Bình Chánh.

Ra trường cách đây bảy năm, anh đã đi làm bằng xe máy hơn sáu năm, sau đó "dũng cảm" đổi sang xe đạp hai lượt đi về gần 20km mỗi ngày sau khi thấy một vài người bạn thực hiện trước.

"Tôi còn trẻ, sức khỏe bảo đảm, không hề ngại ngày ngày đạp xe 20km. Thậm chí tôi coi đây là môn luyện tập sức khỏe rất tốt mà còn giảm hẳn chi phí xăng xe và chấm dứt phần khói thải của mình vào môi trường" - Hữu Hiền kể.

Tuy nhiên gần đây anh đành quyết định đi làm lại bằng xe máy với lý do "ít người chịu đi xe đạp như mình quá nên mình ra đường lãnh đủ khói bụi từ xe máy, xe ô tô".

Anh giải thích cụ thể do quá ít người đi xe đạp trên đường phố nên số hiếm như anh phải hứng chịu khói bụi từ xe có động cơ. "Rất rõ ràng thôi, tôi trở lại xe máy vì tốc độ nhanh hơn so với xe đạp nên thời gian phải phơi thân, hít khói bụi ngoài đường ít hơn đi xe đạp".

Nhưng Hữu Hiền cũng nói rằng anh sẽ vui vẻ quay lại đi làm bằng xe "động cơ chân" nếu có nhiều người chọn lựa giống anh vì khi đó những người đạp xe sẽ "dễ thở" hơn do xe động cơ xăng dầu giảm bớt.

Còn hiện thực tế anh thấy chủ yếu chỉ có hai nhóm ít người đạp xe, đó là nhóm luyện tập sức khỏe vào sáng sớm và nhóm đạp xe… đi bán vé số.

Câu chuyện chọn lựa xe máy hay xe đạp của Hữu Hiền đang là một ví dụ về những khó khăn, luẩn quẩn trong việc chuyển đổi giao thông xanh bền vững ở các TP lớn.

Một số người như Hữu Hiền đã chọn lựa xe "động cơ chân" vì mục tiêu sức khỏe và ý thức bảo vệ môi trường, nhưng sau đó không ít người phải từ bỏ do họ là số ít trên đường phố và phải chịu ô nhiễm nhiều hơn.

Họ mong rằng khi nào có chính sách khuyến khích được nhiều người đi xe đạp họ sẽ tham gia trở lại.

Nhiều cách để thực hiện giao thông xanh

Hiện nay giao thông xanh bền vững đã được nhiều nước trên thế giới phát triển hoặc đang tập trung nỗ lực phát triển.

Trong đó việc chuyển đổi xe sử dụng nhiên liệu xăng sang điện chỉ là một giải pháp trong nhiều giải pháp cần được thực hiện đồng bộ, như tăng cường phương tiện giao thông công cộng thân thiện môi trường, khuyến khích và có chính sách cụ thể để hỗ trợ/khen thưởng người dân đi xe đạp, đi bộ trong điều kiện phù hợp (có đường đi, khoảng cách không quá xa).

Đặc biệt các chuyên gia còn cho rằng việc giảm ô nhiễm môi trường đô thị cần phải nhận thức rộng hơn và phải có hành động mang tính chiến lược.

Chẳng hạn như tránh việc quy hoạch đô thị tập trung quá đông và phát triển kinh tế vùng hài hòa để giảm bớt người dân dồn về TP lớn.

Chiến lược phát triển điện năng cần quyết liệt giảm nhiệt điện để chuyển sang các nguồn thân thiện môi trường như điện mặt trời, điện gió, điện hạt nhân. Các đô thị cũng phải mở rộng diện tích tán cây xanh để hấp thụ ô nhiễm, trong khi việc xử lý rác và nước thải cần đầu tư theo hướng tái sử dụng nhiều hơn.

Ngoài các biện pháp "cứng" như cấm, chính quyền cũng cần tuyên truyền hiệu quả, đồng thời là các giải pháp hỗ trợ cụ thể để người dân nhận thức nhiều hơn và tham gia bảo vệ môi trường, trong đó có giao thông xanh…

Thực tế nhiều quốc gia đã và đang làm được điều này. Ở châu Âu, các nước như Hà Lan, Anh, Pháp, Bỉ, Tây Ban Nha, Ý, Luxembourg… đã có những chương trình mang tính chiến lược khuyến khích người dân đi xe đạp để tăng cường sức khỏe và giảm khói thải ô nhiễm ra môi trường.

Nhiều chính phủ đã hoàn thuế, trợ giá bán xe đạp, thậm chí thưởng tiền tính trên km cho người sử dụng xe đạp. Các cơ quan, doanh nghiệp cũng thực hiện nhiều giải pháp thiết thực như trả tiền để nhân viên của mình chọn lựa xe "động cơ chân".

Doanh nghiệp giải thích việc này rất thiết thực vì như vậy nhân viên sẽ tăng cường được sức khỏe để làm việc tốt hơn, bền bỉ hơn, trong khi môi trường được bảo vệ thì cũng giảm bớt các gánh nặng thuế phí cho vấn đề này.

Phía nhà nước có thể phải tốn một phần tiền chi cho người đạp xe, nhưng ngược lại họ sẽ giảm được các khoản chi cho xử lý môi trường ô nhiễm và các chi phí y tế liên quan…

Thưởng tiền, hỗ trợ mua xe đạp

Ngay từ năm 2006, các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp ở Hà Lan đã thưởng tiền lên tới 0,19 euro/km cho những người chọn xe đạp.

Đó là một khoản chi gián tiếp bảo vệ môi trường được chính quyền cho khấu trừ vào hóa đơn thuế. Nếu một người đi xe đạp 10km mỗi ngày trong tuần thì sẽ được khoảng tiền khá lớn hằng năm từ chương trình này.

Láng giềng Hà Lan là Bỉ cũng thực hiện chính sách hỗ trợ người đi xe đạp tương tự khi những người dùng "động cơ chân" không thải ô nhiễm để đi làm việc được nhận 0,24 euro cho mỗi km. Chương trình này đã nhanh chóng thể hiện hiệu quả và được phổ biến rộng rãi.

Ở Bỉ cứ năm nhân viên làm việc tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ thì có một người được nhận trợ cấp xe đạp tính ngay trong nửa đầu năm 2022 khi đại dịch Covid-19 vừa tạm qua.

Nhiều nhận xét rất tích cực cho chương trình này khi nó không chỉ bảo vệ môi trường, cho người đạp xe có thêm thu nhập đều đặn, mà còn giúp những người vừa vượt qua đại dịch có điều kiện luyện tập sức khỏe.

Hầu như khắp châu Âu ngày càng có những chương trình tương tự để khuyến khích người dân đạp xe ra đường. Trong khi Pháp, Ý… cũng chọn cách tặng tiền trên km người đạp xe thì một số nước lại khấu trừ giá mua xe đạp vào thuế thu nhập.

Chẳng hạn Vương quốc Luxembourg, người dân khi mua xe đạp mới sẽ được khấu trừ tới 300 euro từ thuế thu nhập cá nhân.

Chương trình này cũng được thực hiện tương tự ở Vương quốc Anh. Người làm việc ở các doanh nghiệp có thể mua một chiếc xe đạp thông qua chủ công ty và được giảm tới 32% giá xe khi khấu trừ thuế.

Tại Tây Ban Nha cũng có chương trình "En Bici al trabajo", người lao động được trả lương khi từ bỏ xe động cơ nhiên liệu sang "động cơ chân".

Năm 2018, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã tuyên bố ngày 3-6 hằng năm là Ngày xe đạp thế giới.

Nghị quyết Liên hiệp quốc đã khẳng định nhiều giá trị độc đáo của chiếc xe đạp như thân thiện môi trường, giúp luyện tập sức khỏe, sự linh hoạt và dễ dàng trong sử dụng, kể cả sự lâu đời của loại phương tiện giao thông đã sớm gắn bó với nhân loại qua ba thế kỷ.

Kinh nghiệm từ các nước đã cho thấy rất rõ có nhiều giải pháp để thực hiện giao thông xanh, bảo vệ môi trường bền vững. Trong đó việc chuyển đổi sang xe điện chỉ là một giải pháp và cần thực hiện thêm nhiều giải pháp đồng bộ khác.

Giao thông xanh - cơ hội và thách thức - Kỳ 7: Xe hydro có đủ sức khai tử xe điện?

Nhiều chuyên gia ca ngợi xe chạy bằng nhiên liệu hydro hơn xe điện. Thật ra hai loại xe này đều có ưu và khuyết điểm riêng nên chưa chắc xe nào phát thải gây ô nhiễm môi trường ít hơn.