Nhân viên y tế phải được an toàn để bệnh viện và bệnh nhân được an toàn, vì vậy cần một "liều thuốc" có thể trị tình trạng bạo lực trong bệnh viện.

Những chuyện không hiếm

Phần lớn những vụ việc hành hung nhân viên y tế xảy ra ở phòng cấp cứu - nơi bệnh nhân cần được tiếp cận điều trị sớm nhất, quyết định sống còn của người bệnh.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, một bác sĩ có hơn 23 năm gắn bó tại khoa cấp cứu một bệnh viện tại TP.HCM cho biết trong suốt quá trình làm nghề nhân viên cấp cứu bị hành hung là chuyện không hề hiếm gặp.

Nhẹ thì quát tháo, nạt nộ, đe dọa, thậm chí trước đây có những trường hợp cầm dao dọa chém, đòi giết, rượt đuổi bác sĩ chạy xung quanh bệnh viện.

Có y bác sĩ sau những lần bị hành hung như vậy rất hoảng loạn, nhất là với những đồng nghiệp nữ, đến mức có người xin chuyển khoa, thậm chí là xin nghỉ. Đó cũng là lý do phần nhiều bệnh viện hiện nay tuyển dụng bác sĩ cấp cứu rất khó khăn.

"Cách đây vài năm, tôi từng chứng kiến một nam đồng nghiệp khi đang sơ cấp cứu cho bệnh nhân thì bất ngờ bị người nhà cầm dao chém thẳng vào mặt một đường, sau đó vị bác sĩ này đã xin nghỉ việc. Tâm lý chung của mọi người khi vào cấp cứu là do quá nôn nóng nên cứ đòi hỏi các bác sĩ phải thăm khám luôn cho mình, cho người nhà của mình. Do vậy nhiều người dễ dẫn đến nổi nóng với các y bác sĩ", bác sĩ này nói.

Tại phòng cấp cứu và hồi sức tích cực Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, trên mỗi giường bệnh đều treo bảng màu với đầy đủ thông tin và cấp độ tình trạng nghiêm trọng của bệnh nhân. Bảng màu đỏ là bệnh nhân nguy kịch có suy hô hấp, ngừng thở… phải cấp cứu ngay lập tức. Còn biển màu cam là mức độ nhẹ hơn và cuối cùng là biển màu vàng - mức độ nhẹ nhất.

Bác sĩ Phạm Ngọc Trưởng, khoa cấp cứu và hồi sức tích cực Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, chia sẻ mỗi ngày các y bác sĩ tiếp nhận hàng trăm ca bệnh nặng, nhiều trường hợp nguy kịch. Ngoài chuyên môn, họ còn phải đối mặt với áp lực từ sự căng thẳng của người nhà bệnh nhân.

"Có rất nhiều người nhà bệnh nhân chờ đợi lâu dẫn đến mất bình tĩnh. Người nhà thấy phòng bệnh đông nên cũng xót ruột, không biết bao giờ mới đến lượt nên không ít trường hợp xảy ra cãi cọ. Lúc này, nhân viên y tế cũng cố gắng giải thích cho người nhà hiểu các bác sĩ phải phân loại bệnh nhân để cấp cứu phù hợp", bác sĩ Trưởng nói.

Không để có khoảng cách giữa thầy thuốc và người bệnh

Bác sĩ Nguyễn Văn Chính, đang công tác tại một bệnh viện tuyến huyện ở Hà Nội, bày tỏ việc bị người nhà xúc phạm khi trực tại phòng cấp cứu là chuyện không hiếm.

Theo bác sĩ Chính, phòng cấp cứu thường đông bệnh nhân và "ai cũng cần điều trị gấp", trong khi số lượng nhân viên y tế thì có hạn.

"Khi đang cấp cứu cho trường hợp nguy kịch hơn thì đôi khi người nhà không hiểu và nghĩ rằng người thân của mình không được cấp cứu", bác sĩ Chính nói và cũng thừa nhận đôi khi nhân viên y tế chưa khéo léo giải thích dẫn đến xảy ra xích mích không đáng có.

Sau những vụ việc vừa qua, nhiều người cho rằng mỗi mâu thuẫn, xung đột của người nhà bệnh nhân và nhân viên y tế không thể xuất phát từ một phía. Không ít người cũng bức xúc khi gặp cảnh nhân viên y tế thờ ơ, gọi không đáp, hỏi không thưa.

Về chuyện này, bác sĩ Chính cho rằng có thể có nhiều lý do. Một phần là do áp lực quá tải ở một số bệnh viện khiến nhân viên mệt mỏi. Phần khác là do thiếu đào tạo về kỹ năng giao tiếp và tinh thần cấp cứu khẩn cấp.

"Tôi nghĩ rằng ngoài kỹ năng chuyên môn, nhân viên y tế cần được huấn luyện về thái độ và phản xạ trong các tình huống sinh tử. Bệnh viện cần thường xuyên tổ chức tập huấn, giám sát trực tiếp thái độ phục vụ, nhất là ở khu cấp cứu. Cũng cần cơ chế phản hồi minh bạch để người dân có thể phản ánh và bệnh viện xử lý nghiêm nếu phát hiện vi phạm", bác sĩ Chính nói.

Trong khi đó, bác sĩ Khâu Minh Tuấn, trưởng khoa cấp cứu Bệnh viện Nhân dân 115, cho hay tại khoa cấp cứu bệnh viện đã áp dụng hệ thống sàng lọc, phân cấp mức độ ưu tiên xử trí.

Về nguyên tắc cấp cứu là ưu tiên cho các ca nặng, nguy kịch như chấn thương nặng cần khởi động quy trình báo động đỏ, đột quỵ ưu tiên giờ vàng, nhồi máu cơ tim…

Chính việc sàng lọc, đánh giá, phân cấp sẽ giúp xử trí kịp thời cho người bệnh cũng như sẽ tránh ùn ứ gây quá tải tại khoa cấp cứu.

Theo bác sĩ Tuấn, khi đưa người bệnh vào cấp cứu, lúc này tâm lý của người nhà rất sốt ruột, người thân của họ phải là ưu tiên hơn cả.

Tuy nhiên về phía nhân viên y tế sẽ nhìn tình trạng bệnh nặng của người bệnh mới cần ưu tiên chứ không theo thứ tự trước sau.

Điều này cũng gây ra mâu thuẫn cho hai bên dẫn đến người nhà dễ nổi nóng, bức xúc. Chính lúc này "blouse trắng" phải là những người giải thích cho người nhà với góc độ chia sẻ, thông cảm nhưng phải đầy đủ, chặt chẽ, rõ ràng.

Sàng lọc cấp cứu, hạn chế người vào khoa

Theo ông Nguyễn Anh Dũng, phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng ghi nhận có 8 - 40% nhân viên y tế từng bị bạo lực thể chất. Sau đại dịch COVID-19, số vụ bạo hành y tế cũng tăng hơn.

Nguyên nhân được cho là vì các bệnh viện công lập không đủ nhân viên y tế nên không đủ thời gian giao tiếp và tương tác với người bệnh. Điều này khiến bệnh nhân và người nhà không hài lòng, kém tin tưởng.

Do đó TP.HCM yêu cầu các bệnh viện ngay tại khoa cấp cứu cần tổ chức quy trình sàng lọc cấp cứu, hạn chế cho nhập vào khoa cấp cứu những trường hợp không có chỉ định cấp cứu, thay vào đó cho nhập viện nếu có đủ tiêu chuẩn nhập viện hoặc triển khai phòng lưu bệnh để điều trị và theo dõi trong thời gian ngắn (vài giờ) đối với các trường hợp chưa đủ điều kiện nhập cấp cứu hoặc nhập viện.

Đồng thời tăng cường phân bổ nhân viên bảo vệ của bệnh viện chốt trực tại khoa cấp cứu, hướng dẫn thân nhân người bệnh tuân thủ các quy định "1 người bệnh, 1 thân nhân", bố trí tủ để vật dụng có khóa cho thân nhân người bệnh gửi vật dụng mang theo trước khi vào khu vực buồng bệnh.

Nhân viên bảo vệ có trách nhiệm kết nối ngay với công an phường nơi bệnh viện trú đóng để được hỗ trợ kịp thời khi phát hiện có tình huống gây rối hoặc đe dọa nhân viên y tế.

Bên cạnh việc triển khai các giải pháp bảo vệ nhân viên y tế, Sở Y tế TP.HCM cũng đã yêu cầu các bệnh viện tìm ra giải pháp để tăng cường giao tiếp với thân nhân người bệnh trong thời gian nằm điều trị tại khoa cấp cứu nhằm giúp họ an tâm, giảm lo lắng, bức xúc không cần thiết.

Khuyến khích phòng xã hội của bệnh viện cử nhân viên xã hội đến khoa cấp cứu để tham gia hoạt động này. Điều này nhằm đảm bảo nguyên tắc thêm giải pháp an toàn cho nhân viên nhưng không làm tăng thêm khoảng cách giữa thầy thuốc và người bệnh.

Cần thấu hiểu và chia sẻ

Ông Hà Anh Đức, cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế), cho hay hiện nay đã có nhiều quy định như chấn chỉnh về tinh thần thái độ nhân viên y tế, giáo dục công tác tư tưởng để "lấy người bệnh làm trung tâm" trong các hoạt động khám chữa bệnh.

Theo ông, lĩnh vực khám chữa bệnh vốn mang nhiều áp lực, mỗi năm có khoảng 200 triệu lượt khám chữa bệnh, bình quân mỗi ngày có hàng trăm ngàn người được chữa bệnh.

Có những bệnh viện rất đông, có những ngày lượt khám đến gần chục nghìn người, trong khi cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực y tế có lúc có nơi chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của người bệnh.

"Số lượng bệnh nhân quá lớn với nhu cầu ngày càng cao và đa dạng về dịch vụ y tế cũng tạo áp lực nặng nề lên nhân viên y tế.

Đây cũng là tình huống có thể khiến người bệnh, người nhà chưa hài lòng như cách họ mong muốn. Người bệnh được tôn trọng, được thăm khám điều trị.

Tuy nhiên để đạt được điều đó, với những áp lực hiện tại, chúng tôi cũng mong được thấu hiểu và chia sẻ để đảm bảo hoạt động khám chữa bệnh diễn ra hiệu quả", ông Đức nói.

Cũng theo ông Đức, mục tiêu sắp tới là giảm tối đa các áp lực không đáng có cho cả nhân viên y tế và người bệnh. Muốn vậy, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ.

Trước hết quy trình đón tiếp tại các cơ sở y tế cần chuyên nghiệp hơn để giảm căng thẳng ban đầu. Thứ hai, nhân viên y tế cần được đào tạo kỹ năng xử lý tình huống. Thứ ba, sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng phải thật sự kịp thời và hiệu quả.

"Code grey"

Theo bác sĩ Khâu Minh Tuấn, hiện nay tại bệnh viện nếu có những sự cố về an ninh trật tự, bệnh viện đã có sẵn hệ thống "code grey" - có chuông báo động khi có sự cố xảy ra, tùy theo mức độ các đội bảo vệ và công an sẽ có mặt kịp thời để hỗ trợ.

Bên cạnh đó để tăng cường giải pháp bảo vệ "blouse trắng" tại phòng cấp cứu, cần xử lý nghiêm những người hành hung để có sức răn đe, đảm bảo cho họ yên tâm cứu người.

Năm 2019, ngành y tế TP.HCM đã thiết lập "hàng rào an ninh" bảo vệ nhân viên y tế ngay tại khoa cấp cứu, đó chính là hệ thống "Code grey", hệ thống này ngay sau đó đã được thiết lập tại các bệnh viện trên địa bàn.

Thực tế cho thấy những năm qua số vụ việc gây mất trật tự tại các cơ sở y tế trên địa bàn thành phố giảm hẳn.

Trong khi đó, ông Hà Anh Đức chia sẻ, năm 2014 Bộ Y tế cũng đã có ký kết với Bộ Công an để phối hợp đảm bảo an toàn cho y bác sĩ.

"Nhưng trên hết chúng tôi vẫn luôn mong xử lý khách quan để y, bác sĩ yên tâm cứu người. Trong những môi trường nhiều áp lực như vậy, bác sĩ đang cấp cứu mà phía sau có một ông sẵn sàng đánh đấm thì ai còn làm việc được nữa, ai còn yên tâm cứu người?" - ông Đức nói.

Theo ông Đức, khi giải quyết vấn đề, quan trọng nhất là tìm hiểu được nguyên nhân gốc rễ. Trong các vụ việc gần đây, các điều dưỡng đều bị đánh ở khu vực đang điều trị vẫn có người nhà người bệnh.

Bên cạnh giải quyết thấu đáo các khúc mắc có thể xảy ra từ phía nhân viên y tế, như cải cách thêm ở khâu tiếp xúc, giải thích cho người bệnh, nâng chất lượng chăm sóc, khám chữa bệnh hơn nữa thì các bệnh viện cũng không nên để thân nhân người bệnh vào các khu vực cấp cứu, làm thủ thuật cho người bệnh vì trong lúc chờ đợi có thể phát sinh những hiểu lầm không đáng có, qua đó cũng tránh nguy cơ xảy ra xung đột.

Bên cạnh đó cũng đề nghị cần tăng cường khâu an ninh tại các bệnh viện để đảm bảo an toàn cho các "blouse trắng".

Các nước ngăn chặn bạo hành nhân viên y tế

* Tại Trung Quốc, nơi từng xảy ra nhiều vụ tấn công bác sĩ nghiêm trọng, chính phủ đã thông qua Luật Cơ bản về y tế và chăm sóc sức khỏe vào năm 2020, trong đó nghiêm cấm mọi hành vi đe dọa, làm nhục hoặc tấn công nhân viên y tế.

Theo kênh CGTN, các hình thức gây rối tại bệnh viện sẽ chịu các hình phạt như bị bắt giam hoặc phạt tiền, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu vi phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Ngoài ra, theo báo Time năm 2016, nhiều bệnh viện lớn tại các thành phố như Bắc Kinh, Thượng Hải đã bố trí cảnh sát vũ trang thường trực và lắp camera giám sát để đảm bảo an ninh, đồng thời dạy cho nhân viên y tế cách tự vệ.

* Tại Hàn Quốc, theo Hãng tin Yonhap, chính phủ nước này đã sửa đổi Luật Y tế vào năm 2016, trong đó quy định hình phạt lên đến 5 năm tù giam và 20 triệu won (khoảng 14.000 USD) đối với các hành vi bạo lực trong cơ sở y tế. Nhiều bệnh viện cũng buộc phải tăng cường hệ thống giám sát an ninh, thành lập đội phản ứng nhanh khi có sự cố.

* Tại Thái Lan, theo báo Nation năm 2019, chính phủ cũng tăng cường an ninh tại các bệnh viện bao gồm cách bố trí các khoa cấp cứu, lắp đặt cửa đôi có kiểm soát ra vào và bổ sung camera giám sát. Đồng thời Bộ Y tế công cộng Thái Lan cũng mua gói bảo hiểm 2 triệu baht (hơn 60.000 USD) cho mỗi "blouse trắng".

* Tại Singapore, Bộ Y tế đã triển khai khung chính sách "không khoan nhượng" đối với các hành vi đe dọa nhân viên y tế từ năm 2023.

Theo kênh CNA, khung này bao gồm các quy trình báo cáo, hướng dẫn xử lý tình huống và các hình phạt như cảnh cáo, mời rời khỏi cơ sở y tế hoặc thậm chí truy tố nếu cần thiết.

Bên cạnh đó Bệnh viện Đa khoa Singapore cũng áp dụng tín hiệu khẩn cấp "Code White" để báo động cho một đội chuyên trách khi nhân viên bị đe dọa, giúp phản ứng và xử lý kịp thời.

Để không xảy ra những vụ hành hung nhân viên y tế

Theo Sở Y tế tỉnh Nam Định, nhân viên y tế bị con trai bệnh nhân chửi mắng và đánh vào đầu, mặt là nam điều dưỡng N.V.H., công tác tại khoa ngoại tổng hợp Bệnh viện đa khoa tỉnh Nam Định.