Ngày 6-8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát, với chủ đề Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển.

Có những dự án hàng nghìn ha nhưng 20 năm không triển khai, Nhà nước không có quyền lợi gì

Thảo luận về giám sát thực hiện ngân sách nhà nước, ông Lê Đình Thăng - kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành 2 - đặt vấn đề là các chính sách đã tạo điều kiện để kiến tạo phát triển chưa.

Dẫn ví dụ chính sách thuế, ông đặt câu hỏi: Liệu chính sách thuế hiện nay đã thực sự "kiến tạo phát triển" hay chưa, hay chỉ mới tập trung vào thu thuế?

Theo ông Thăng, vừa qua có thông tin thu từ đất trong 6 tháng gần đạt dự toán của cả năm 2025. Song cần làm rõ các khoản thu có khả năng tái tạo và khoản thu một lần chiếm tỉ lệ bao nhiêu.

"Nếu cứ dựa vào khoản thu một lần thì tính bền vững của ngân sách sẽ ra sao?", ông Thăng nêu và cho rằng việc phân tích này để nhìn nhận chính sách thuế.

Ông Thăng phân tích như thuế nhà đất, một căn nhà của người dân 30 - 50m², hằng năm vẫn thu thuế sử dụng đất.

Tuy nhiên có những dự án hàng nghìn héc ta nhưng 20 năm không triển khai, từ một nhà đầu tư trở thành một nhà đầu cơ nhưng Nhà nước không thu được thuế.

"Nếu chúng ta dạo quanh Hà Nội hoặc TP.HCM, chúng ta sẽ thấy có những dự án cỏ mọc tốt, 20 năm nay hoặc thậm chí hơn không triển khai, nhưng đám đất đó Nhà nước đã giao rồi.

Cách đây 20 năm chỉ mấy nghìn tỉ đồng, đến hiện nay hàng trăm nghìn tỉ đồng nhưng Nhà nước không có quyền lợi gì ở chỗ này", ông Thăng dẫn chứng.

Theo ông Thăng, có chăng khi chủ đầu tư xây dựng, giao dịch làm gia tăng giá giao dịch và người mua nhà phải nộp thêm thuế. Nhưng điều đấy lại góp phần làm gia tăng giá nhà, tạo ra một vòng luẩn quẩn.

"Vậy với chính sách thuế, cần phải xác định giám sát sâu, chứ không thể nói chung chung. Quan điểm của chúng tôi là giám sát của Quốc hội phải đi sâu để kiến tạo chính sách, mở đường cho chính sách sát thực mới", ông Thăng nói.

Một vấn đề khác là tài chính ngân sách với khối giáo dục, y tế, ông Thăng nói Luật Ngân sách nhà nước còn mâu thuẫn khi các đơn vị giáo dục, y tế là đơn vị sự nghiệp công lập, không sử dụng ngân sách nhưng luật vẫn yêu cầu phải duyệt quyết toán.

"Duyệt quyết toán là duyệt việc sử dụng ngân sách, trong khi họ không sử dụng ngân sách. Có những điểm nghẽn như vậy, nhưng vừa rồi sửa Luật Ngân sách chúng ta vẫn không tháo được", ông Thăng nhấn mạnh.

Ông kiến nghị phải có chuyên đề giám sát sâu, với sự tham gia của các đơn vị sự nghiệp công lập, các chuyên gia, các nhà khoa học mới có thể tháo gỡ.

Tăng cường giám sát thường xuyên với toàn bộ quá trình thực hiện ngân sách

TS Bùi Tiến Hanh - trưởng khoa tài chính công, Học viện Tài chính - cho rằng dù kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước 3 năm đã được ban hành, nhưng các dự báo cơ bản chưa đủ vững chắc để làm căn cứ xây dựng mức trần và dự toán trung hạn đảm bảo độ tin cậy.

Dự toán ngân sách năm chưa nhất quán với dự toán trung hạn của năm trước đó, sự khác biệt giữa các năm chưa được giải trình và đối chiếu đầy đủ.

Theo ông, những vấn đề này có nhiều nguyên nhân, trong đó có vai trò giám sát thực hiện ngân sách nhà nước của Quốc hội.

Ông nói nếu kết quả giám sát thực hiện ngân sách nhà nước của Quốc hội với những phát hiện, thảo luận thấu đáo về những điểm nghẽn, điểm bất cập trong các văn bản pháp luật có liên quan sẽ là cơ sở để hoàn thiện các quy định pháp luật trúng hơn, đúng hơn với thực tiễn.

Ông Hanh kiến nghị tăng cường giám sát thường xuyên hơn đối với toàn bộ quá trình thực hiện ngân sách, nhằm kịp thời chấn chỉnh quá trình thực hiện ngân sách nhà nước.

Như giám sát thực hiện ngân sách nhà nước thông qua các báo cáo tình hình thực hiện ngân sách quý, 6 tháng, hằng năm.

Đồng thời thực hiện giám sát chuyên đề có lựa chọn với những lĩnh vực, vấn đề có rủi ro trong thực hiện ngân sách nhà nước như đầu tư công, chuyển nguồn, các chương trình và dự án lớn…

Chủ tịch Quốc hội nói về lần đầu tiên tổ chức diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ giám sát ngày nay để kiến tạo phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên văn minh.