Theo Đài NPR, ngày 24-7, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký sắc lệnh cho phép các bang và thành phố dễ dàng dẹp bỏ các lều tạm được người vô gia cư dựng lên và đưa họ vào các cơ sở điều trị tâm thần hoặc cai nghiện.

Những người được xác định "gây nguy hiểm cho bản thân hoặc người khác" sẽ phải trải qua điều trị bắt buộc.

Thay đổi hướng tiếp cận chính sách

Thông qua sắc lệnh này, Nhà Trắng muốn giảm dần việc chi ngân sách liên bang cho các chính sách theo hướng "Nhà ở trước tiên" - tức ưu tiên cung cấp chỗ ở cho người vô gia cư trước khi điều trị các vấn đề sức khỏe như tâm thần hoặc nghiện ma túy.

Thay vào đó, ngân sách sẽ được chuyển hướng sang các chương trình cai nghiện bắt buộc và hỗ trợ các thành phố trấn áp mạnh tay vấn đề ma túy, hoặc tình trạng người vô gia cư chiếm dụng không gian công cộng.

"Tình trạng lang thang tràn lan, gây rối trật tự, đối đầu và tấn công bạo lực đã khiến các thành phố mất an toàn", sắc lệnh nêu rõ.

Động thái này nhằm thực hiện cam kết tranh cử "dẹp bỏ tình trạng vô gia cư đầy đường" cùng thông điệp "lấy lại an toàn cho các thành phố Mỹ" được ông Trump đưa ra trong chiến dịch 2024 - một trong những lời hứa được cho là đã đưa ông trở lại Nhà Trắng.

Trong 20 năm qua, Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa đều ủng hộ chính sách "Nhà ở trước tiên". Đây được đánh giá là cách tiếp cận hiệu quả giúp người vô gia cư ổn định cuộc sống và giải quyết căn nguyên thiếu nhà giá rẻ.

Tuy nhiên gần đây phe bảo thủ đã bắt đầu chất vấn hiệu quả của chính sách này, khi số người vô gia cư không những không giảm mà còn liên tục tăng kỷ lục. Thống kê năm 2024 cho thấy hơn 770.000 người Mỹ sống trong nhà tạm hoặc ngoài đường, tăng 18% so với năm 2023.

Tháng 6-2024, Tòa án Tối cao Mỹ ra phán quyết cho phép các thành phố phạt người ngủ ngoài đường, kể cả nếu họ không còn nơi nào khác để đi. Kể từ đó, hơn 100 thành phố tại hơn 24 bang đã thông qua hoặc siết chặt lệnh cấm người vô gia cư cắm trại.

Tranh cãi xung quanh chính sách mới

Chuyên gia Devon Kurtz từ Viện Cicero - tổ chức nghiên cứu thiên về bảo thủ từng vận động nhiều điểm trong sắc lệnh ngày 24-7 - nhận xét: "Đây là bước tiến lớn. Chính sách 'Nhà ở trước tiên' đã khiến tình hình tệ hơn vì không cung cấp đủ sự trợ giúp cho những người cần điều trị sức khỏe".

Ông cũng nhấn mạnh sắc lệnh của ông Trump chỉ yêu cầu chấm dứt các chính sách không thúc đẩy "việc điều trị, phục hồi và tự lập" cho người vô gia cư.

Tuy nhiên nhiều chuyên gia và tổ chức vẫn phản đối mạnh mẽ sắc lệnh này, cho rằng nó không giải quyết được vấn đề gốc rễ, mà còn có thể làm tình hình tệ hơn.

Bà Jesse Rabinowitz từ Trung tâm Luật Vô gia cư quốc gia phê phán: "Sắc lệnh buộc chúng ta phải chọn giữa cách tiếp cận nhân đạo được các số liệu ủng hộ, như cung cấp nhà ở và cách tiếp cận xem bệnh nhân tâm thần và người vô gia cư như tội phạm".

Bà Ann Oliva từ Liên minh Quốc gia Chấm dứt vô gia cư cũng tuyên bố: "Nhốt cả bệnh nhân tâm thần và người vô gia cư vào viện không phải cách đối xử tôn trọng nhân phẩm, an toàn hay dựa trên bằng chứng khoa học".

Số người vô gia cư ở Mỹ đông kỷ lục vì giá nhà cao

Số người vô gia cư ở Mỹ vào tháng 1-2024 tăng 18% so với cùng kỳ năm 2023, phá vỡ kỷ lục tại nước này, và được cho là hệ quả của giá nhà ở tăng phi mã.