Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, trong đó bỏ hình phạt tử hình ở 8/18 tội danh là bước tiến, thể hiện tính nhân văn, nhân đạo và thể chế hóa tinh thần cải cách tư pháp của Đảng về tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình.
Việc này thực hiện trên cơ sở kế thừa tinh thần thu hẹp hình phạt tử hình trong Bộ luật Hình sự qua các lần sửa đổi, bổ sung.
Tại Bộ luật Hình sự đầu tiên ban hành năm 1985, có 44 tội danh mà hình phạt cao nhất là tử hình.
Bởi thời điểm đó các nhà làm luật cho rằng tình hình xã hội có nhiều diễn biến phức tạp về tội phạm, có những hành vi vi phạm được hình sự hóa, có những hành vi phạm tội trong nhóm tội phạm được tách ra thành tội danh riêng nên số lượng tội có hình phạt tử hình tăng. Đến Bộ luật Hình sự năm 1999 còn 29 tội danh có hình phạt tử hình.
Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2009 còn 22 tội danh. Lần sửa đổi lớn năm 2015 còn lại 18 tội danh có hình phạt tử hình. Lần này giảm tiếp với 8 tội danh và từ 1-7 tới còn 10 tội danh có hình phạt tử hình.
Đồng thời việc này phù hợp xu hướng giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật, thực tế thi hành trên thế giới.
Hiện nay theo thống kê, trong 193 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phạt tử hình.
Trong đó nhiều nước chỉ áp dụng hình phạt tử hình với 1-2 nhóm tội, chủ yếu là tội giết người, tội khủng bố có giết người. Với nhóm tội ma túy hiện nay nhiều nước không còn quy định hình phạt tử hình.
Nhiều ý kiến cho rằng việc bỏ hình phạt tử hình ở một số tội danh sẽ không đủ sức răn đe với tội phạm. Nhưng tôi không đánh giá cao việc hình phạt tử hình có thể răn đe, phòng ngừa, làm cho người ta sợ mà không phạm tội.
Thực tế nhiều tội như liên quan đến ma túy, dù khung hình phạt cao nhất là tử hình và rất nhiều tội phạm đã bị tuyên án tử hình nhưng số lượng phạm tội không giảm nhiều.
Với tội tham ô tài sản, nhận hối lộ là tội phạm liên quan đến kinh tế, chức vụ và mục đích của tội phạm là lợi ích vật chất và lợi ích khác. Do đó hình phạt phải tập trung vào các lợi ích đó, tước bỏ các lợi ích đó.
Nói cách khác phải thu hồi tài sản tham nhũng về cho ngân sách, đất nước càng nhiều càng tốt. Các vụ án vừa qua xử lý cho thấy rõ quan điểm của Đảng, Nhà nước là tập trung thu hồi tối đa tài sản bị thất thoát, tham nhũng.
Tôi cho rằng giáo dục, phòng ngừa tội phạm về tham nhũng cần triển khai các giải pháp đồng bộ để "4 không".
Trong đó không thể tham nhũng cần tập trung hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách pháp luật, bịt kín các kẽ hở, lỗ hổng trong quản lý có thể dẫn tới hành vi tham nhũng. Không muốn tham nhũng là xây dựng ý thức tự giác, đạo đức, văn hóa liêm chính trong toàn xã hội.
Không cần tham nhũng là đảm bảo điều kiện sống, làm việc, thu nhập chính đáng, đầy đủ cho đội ngũ cán bộ, công chức của chúng ta để không vì áp lực, nỗi lo để tham nhũng.
Không dám tham nhũng bằng cách nâng cao hiệu quả công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án tham nhũng.
Cần nói thêm hậu quả xã hội của hình phạt tử hình cần nhìn rộng, không chỉ với tử tù mà cả gia đình, dòng họ. Gia đình, dòng họ có người thân bị tử hình không dám ngước mặt lên, con cái cũng không còn ý chí phấn đấu.
Chưa kể chi phí thi hành án tử hình rất tốn kém. Việc thi hành án bằng tiêm thuốc đòi hỏi phải đầu tư các nhà thi hành án theo cụm, đội ngũ chuyên môn. Mỗi lần thi hành án đều phải tổ chức dẫn giải, cần nhiều nhân lực.
Tổng chi phí thi hành một bản án tử hình có thể lên tới hàng trăm triệu đồng. Bên cạnh đó, chính những người thi hành án tử hình cũng bị ám ảnh.
Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị từ năm 2005 về cải cách tư pháp đã yêu cầu "hạn chế áp dụng hình phạt tử hình theo hướng chỉ áp dụng đối với một số ít loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng".
Hiện nay với tâm lý xã hội, nhận thức xã hội hiện tại và truyền thống văn hóa, thể chế chính trị của chúng ta chưa thể bỏ hình phạt tử hình được. Song về lâu dài cần tiếp tục nghiên cứu giảm thêm và đến một ngày nào đó tiến tới xóa bỏ hoàn toàn hình phạt tử hình.
BÌNH LUẬN HAY