Võ sĩ Nhất Long, người nổi tiếng nhất ở Thiếu Lâm Tự tham gia MMA - Ảnh: UFC
Từ ngòi bút đại tài của Kim Dung, cho đến những võ phái ngàn năm lịch sử, những địa danh gắn liền với nhiều giai thoại, kung fu luôn là niềm tự hào của người Trung Quốc. Trong nền văn hóa sâu rộng của đất nước tỉ dân, võ thuật chiếm một phần đáng kể.
Tuy nhiên khi bước vào môi trường thực chiến hiện đại như MMA, kickboxing hay các sàn đấu đối kháng chuyên nghiệp, kung fu lại thường bị hoài nghi về giá trị thật sự.
Vậy kung fu Trung Hoa có thực sự giữ được chỗ đứng trên võ đài, hay đã dần trở thành một di sản mang tính trình diễn hơn là thực dụng?
Từ văn hóa đến thực chiến: khoảng cách xa vời
Kung fu Trung Hoa - hay nhìn ở góc độ thể thao chuyên nghiệp ngày nay là wushu, thực chất là một tập hợp gồm hàng trăm môn phái võ cổ truyền được phát triển qua nhiều thế kỷ.
Mỗi võ phái có hệ thống kỹ thuật, triết lý, binh khí và phương pháp rèn luyện riêng biệt, gắn với các vùng miền khác nhau như Thiếu Lâm, Võ Đang, Bát Cực, Hình Ý, Vịnh Xuân...
Tuy nhiên bước sang thế kỷ 20, đặc biệt từ sau năm 1950, Trung Quốc bắt đầu "thể thao hóa" võ thuật truyền thống bằng cách hình thành môn wushu hiện đại.
Đây là hệ thống võ thuật được nhà nước chuẩn hóa, chia thành hai nhánh chính: taolu (biểu diễn bài quyền) và sanda (đối kháng). Nhưng ngay cả tán thủ - nhánh đối kháng duy nhất - cũng mang tính thi đấu có luật, bị hạn chế kỹ thuật và không tương đồng với các môn võ như muay Thai, Brazilian Jiu-Jitsu hay MMA.
Nổi tiếng như Nhất Long (phải) cũng thường xuyên nhận thất bại ở MMA - Ảnh: MTN
Chuyên gia võ thuật kiêm cựu võ sĩ MMA người Mỹ Josh Barnett nhận định: “Wushu rất đẹp, rất đặc sắc về văn hóa. Nhưng nó không được thiết kế cho chiến đấu không giới hạn.
Những đòn thế mang tính biểu tượng như chưởng lực, thế hổ, thế rồng - có thể hữu dụng trong môi trường cổ xưa - lại không mấy hiệu quả khi bạn phải đối đầu với một đòn đấm đơn giản từ boxing".
Những phái kung fu có giá trị thực chiến cao nhất
Không phải tất cả các môn phái kung fu đều thiếu thực chiến.
Trong số đó, nổi bật nhất là Bát Cực quyền, môn võ từng được sử dụng trong lực lượng cận vệ của chính quyền Trung Hoa Dân Quốc.
Võ phái này nổi tiếng với lối đánh áp sát, đòn thế bộc phát như thúc chỏ, húc vai, đánh đầu. Tuy ít thấy trên võ đài do không được phổ cập rộng rãi, nhưng các nguyên lý thực chiến của Bát Cực quyền - nếu được huấn luyện nghiêm túc - có thể thích nghi tốt với đấu trường đối kháng hiện đại.
Lý Thư Văn, huyền thoại Bát Cực quyền trên phim ảnh - Ảnh: X.T.
Bên cạnh đó, Hình Ý quyền cũng được đánh giá cao bởi sự súc tích trong kỹ thuật và sức mạnh từ các đòn đánh thẳng, trực diện. Đây là một trong số ít phái nội gia có khả năng chuyển hóa tốt nếu được tập luyện theo hệ thống hiện đại.
Vịnh Xuân quyền - môn phái nổi tiếng nhờ Diệp Vấn và Lý Tiểu Long - từng được ca ngợi như “võ học của cận chiến”.
Tuy nhiên trong thực tế võ đài, các võ sĩ thuần túy sử dụng Vịnh Xuân thường gặp thất bại trước những người có nền tảng boxing, muay Thai hoặc BJJ. Nguyên nhân chính nằm ở việc nhiều võ đường Vịnh Xuân ngày nay chỉ luyện kỹ thuật hình thức, thiếu va chạm và sparring (đấu tập mô phỏng thực chiến).
“Chi sao” - kỹ thuật cảm ứng lực đặc trưng của Vịnh Xuân - rất thú vị trong lý thuyết. Tuy nhiên nó lại thiếu hiệu quả khi phải đối đầu với đòn đá tầm xa hoặc những cú siết theo phong cách vật.
Thiếu Lâm - vốn là cái tên nổi bật nhất trong các môn phái kung fu - hiện cũng chịu ảnh hưởng nặng của biểu diễn. Phần lớn hệ thống hiện nay thiên về kỹ thuật đẹp mắt, luyện khí công và biểu diễn võ nhạc, khiến tính chiến đấu suy giảm rõ rệt.
Nhất Long (Yi Long) được xem là võ sĩ hàng đầu xuất thân từ Thiếu Lâm Tự. Nhưng trên võ đài MMA, anh cũng chỉ vào hạng khá, từng nhận 13 thất bại trong tổng cộng 76 lần thượng đài.
Wushu hiện đại: đẹp nhưng không dùng để chiến đấu
Thực tế, môn wushu hiện đại ra đời không phải để tăng tính thực chiến, mà để chuẩn hóa và quảng bá kung fu như một phần văn hóa dân tộc.
Taolu - bài quyền biểu diễn - được thiết kế theo tiêu chí thể thao hóa, tương tự thể dục dụng cụ, và chấm điểm theo độ khó, độ đẹp, nhịp điệu.
Trận đánh đáng buồn giữa Từ Hiểu Đông và Ngụy Lôi - đại diện Thái Cực quyền - Ảnh: PA
Ngay cả tán thủ (sanda) - hệ thống đối kháng duy nhất trong wushu - cũng chỉ phát triển giới hạn trong các kỳ đại hội thể thao khu vực.
Một số võ sĩ xuất thân từ tán thủ, như Cung Lê (gốc Việt) hay Zhang Weili (UFC), đã đạt thành tích cao, nhưng đều phải học thêm các môn thực chiến hiện đại như wrestling, boxing, jiu-jitsu để đủ sức thi đấu.
Joe Rogan - bình luận viên UFC kiêm đai đen Brazilian Jiu-Jitsu - từng thẳng thắn: “Không ai trong MMA dùng kung fu thuần túy cả. Những gì hiệu quả đã được kiểm chứng qua va chạm. Còn kungfu, dù đẹp, nhưng lại không có hệ thống rèn luyện đối kháng nghiêm túc".
Một loạt các video thách đấu giữa võ sĩ MMA nghiệp dư và “cao thủ kung fu” tại Trung Quốc đã làm dấy lên tranh luận gay gắt. Chỉ riêng Từ Hiểu Đông đã có một chuỗi nhiều lần đo ván các võ sư kung fu truyền thống như Ngụy Lôi, Điền Phong (Thái Cực quyền).
Từ Hiểu Đông sau đó tuyên bố: “Kung fu không phải là để chiến đấu. Nó là sản phẩm văn hóa. Nhưng nhiều người lại ảo tưởng sức mạnh của nó".
Những thất bại chỉ sau vài chục giây của các “võ sư” tự xưng đã khiến cộng đồng võ thuật trong nước Trung Quốc phản ứng mạnh. Trong khi giới chuyên môn quốc tế cho rằng đây là một minh chứng rõ ràng cho việc võ cổ truyền cần phải cải tổ mạnh mẽ nếu muốn bước ra khỏi sân khấu và bước vào võ đài.
BÌNH LUẬN HAY