Chuyên gia kinh tế Đỗ Thiên Anh Tuấn - Ảnh: FBNV
Tình trạng phân mảnh làm giảm lợi thế
Nhận định được chuyên gia kinh tế Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Đại học Fulbright Việt Nam, đưa ra khi trao đổi với Tuổi Trẻ về tiềm năng, lợi thế phát triển công nghiệp của TP.HCM sau sáp nhập.
Ông Tuấn phân tích:
TP.HCM từ lâu đã là trung tâm công nghiệp chế biến, chế tạo của cả nước, tiên phong phát triển mô hình khu công nghiệp, khu chế xuất, sau đó nhân rộng ra cả nước.
Ví dụ như Khu chế xuất Tân Thuận, Khu chế xuất Linh Trung được hình thành rất sớm, từ những năm 1991-1992. Sau đó, nhiều địa phương đã đi theo mô hình này rồi mở rộng ra để phát triển công nghiệp.
Nhiều năm qua Bình Dương cũng nổi lên trong phát triển công nghiệp nhờ tận dụng lợi thế tiếp giáp TP.HCM, đầu tư mạnh cho hạ tầng và có chiến lược thu hút đầu tư bài bản từ sớm.
Từ năm 1997, khi tách khỏi tỉnh Sông Bé cũ, Bình Dương đã có chiến lược phát triển hướng về TP.HCM, tận dụng cơ hội tiếp giáp TP.HCM để thúc đẩy phát triển công nghiệp.
Còn Bà Rịa - Vũng Tàu vốn đã là cái nôi của ngành công nghiệp khai khoáng, trọng tâm là công nghiệp khai thác dầu khí. Năm 1979 chúng ta đã lập đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo và vận hành đến năm 1991.
Nhưng Bà Rịa - Vũng Tàu không chỉ có công nghiệp khai khoáng, khu vực này còn có tiềm năng phát triển các ngành công nghiệp khác như hóa chất, vật liệu xây dựng, đạm khí.
Tuy nhiên quá trình phát triển công nghiệp của 3 địa phương tách biệt và rời rạc, "mạnh anh nào anh đó phát triển", chưa có sự phân vai, chuyên môn hóa, dẫn đến tình trạng thiếu kết nối, phân mảnh, làm giảm lợi thế cạnh tranh, sức hấp dẫn ngành công nghiệp của 3 địa phương.
Giờ 3 địa phương sáp nhập lại thành một siêu đô thị TP.HCM rộng lớn, thừa hưởng được tiềm năng, thế mạnh của cả 3 trước đây, đồng thời mở ra cơ hội lớn trong tái sắp xếp, phân định lại vai trò, chức năng của các vùng công nghiệp trong siêu đô thị.
Điều này rất quan trọng, nhiều năm qua Bình Dương là trung tâm công nghiệp trong vùng Đông Nam Bộ nhưng cần một cảng biển để xuất khẩu hàng hóa thì phải thông qua các cảng ở TP.HCM và Bà Rịa - Vũng Tàu.
Nhưng việc đầu tư cơ sở hạ tầng kết nối giữa cảng biển với khu công nghiệp tại Bình Dương gặp nhiều nút thắt nên chi phí logistics rất cao, đây là hạn chế từ sự phân mảnh, thiếu kết nối.
Bên cạnh đó còn có tình trạng địa phương nào cũng muốn có cảng để không bị động trong phát triển, dẫn tới lãng phí nguồn lực. Với các cụm cảng thì lợi thế về quy mô rất quan trọng, khi đầu tư cần suất đầu tư lớn nên khi khai thác luồng hàng vào càng nhiều thì có lợi thế nhờ giảm được chi phí trung bình.
Nơi nào cũng có cảng thì sẽ phân luồng hàng ra, dẫn tới công suất khai thác không đạt mức tối ưu, kéo theo chi phí khai thác, vận hành cảng cao, làm giảm lợi thế cạnh tranh.
Một góc siêu đô thị TP.HCM - Ảnh: T.M.
Gỡ 'nút thắt' kết nối hạ tầng
Vì thế, sau sáp nhập siêu đô thị TP.HCM phải giải được các nút thắt, còn sáp nhập rồi mà vẫn phân mảnh, vẫn chia bánh cho đều như trước sẽ không giải quyết được câu chuyện suy giảm năng suất, suy giảm lợi thế cạnh tranh.
Tiềm năng công nghiệp nội tại của siêu đô thị TP.HCM rất lớn, cơ hội bên ngoài mở ra cũng rất lớn trong bối cảnh dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu do chiến tranh thương mại, thuế đối ứng.
Cơ hội mở ra lớn nhưng nếu không gian công nghiệp của TP.HCM không được sắp xếp, tối ưu hóa, không giải quyết được điểm nghẽn nhiều năm qua thì sẽ bỏ lỡ. TP.HCM mới có một chính quyền chung, một chính sách chung, hệ thống quản trị chung nên cần điều phối phân bổ nguồn lực phát triển dựa trên sự phân vai phát triển dựa trên lợi thế cạnh tranh bộc lộ.
Ví dụ khu vực Bình Dương có lợi thế phát triển công nghiệp chế biến, chế tạo, đang chuyển đổi theo hướng phát triển công nghiệp xanh, bền vững và đô thị hóa. Mô hình thành phố thông minh gắn với khu công nghiệp, mô hình đô thị tích hợp. Phát triển công nghiệp gắn với môi trường sống của con người để phát triển hài hòa.
Còn khu vực trung tâm TP.HCM là vùng lõi của siêu đô thị mới thì không ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp truyền thống, thâm dụng đất đai, lao động, môi trường vì vùng này không còn nhiều quỹ đất, chi phí đất đai cao.
Nên khu vực trung tâm TP.HCM chỉ phát triển những ngành công nghiệp sáng tạo, sử dụng công nghệ cao, tạo giá trị gia tăng cao nhưng không chiếm dụng nhiều tài nguyên đất đai. Vùng trung tâm TP.HCM sẽ không còn cạnh tranh với Bình Dương để thu hút các ngành cần, nhiều lao động, quỹ đất lớn nữa.
Thậm chí cần dịch chuyển những ngành nghề thâm dụng đất đai, lao động từ vùng trung tâm TP.HCM hiện nay về Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu để phát triển.
Chẳng hạn Khu chế xuất Tân Thuận sát khu vực quận 7 cũ, khi gần hết thời hạn thuê đất có thể di dời ra bên ngoài để dành quỹ đất này phát triển thương mại dịch vụ để đóng góp nhiều hơn cho tăng trưởng kinh tế thành phố.
Với khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu sau sáp nhập cần ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp gắn với cụm cảng Thị Vải - Cái Mép, các ngành có nhu cầu vận chuyển lớn như sản xuất vật liệu xây dựng, xi măng, sắt thép và điện đạm để tận dụng nguồn khí khai thác được.
Hiện cụm cảng Cái Mép - Thị Vải là một trong những cảng nước sâu lớn trên thế giới nên cần kết hợp cụm cảng này với cảng nước sâu Cần Giờ để phát huy tối đa lợi thế, phát triển các ngành công nghiệp gắn với dịch vụ logistics.
BÌNH LUẬN HAY