Sau khi ngai vàng triều Nguyễn bị bẻ gãy, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đã cho đặt tại điện Thái Hòa bản phục chế ngai vàng 1:1 - Ảnh: NHẬT LINH
Sau sự việc, lãnh đạo TP Huế đã có những chỉ đạo về việc rà soát, tăng cường công tác bảo vệ đối với di sản, bảo vật mà Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đang quản lý. Nhưng chiếc ngai bảo vật và lòng tin của người dân về công tác gìn giữ, bảo vệ di sản đã bị bẻ gãy.
Làm rõ động cơ phá hoại
Vụ việc bảo vật quốc gia ngai vàng triều Nguyễn bị bẻ gãy gây chấn động dư luận cả nước. Đây là chiếc ngai vua nguyên vẹn, tinh xảo, là biểu trưng quyền lực tối cao của triều Nguyễn suốt 143 năm tồn tại, được công nhận là bảo vật quốc gia vào năm 2015.
Trưa 24-5, bảo vật vô giá này bị một khách tham quan điện Thái Hòa vượt rào, leo lên ngồi rồi bẻ gãy thành nhiều khúc trước mặt nhiều du khách, trong đó có khách du lịch nước ngoài.
Theo báo cáo của UBND TP Huế, người bẻ gãy ngai vàng là Hồ Văn Phương Tâm. Người này mua vé vào tham quan Đại Nội Huế, vào đến điện Thái Hòa, Tâm to tiếng quát mắng, chửi bới nên bị lực lượng bảo vệ di tích mời ra khỏi điện.
Tuy nhiên người này quay trở lại, leo qua hàng rào bảo vệ cao khoảng 1m rồi ngồi lên khu vực ngai vàng, hò hét rồi dùng tay bẻ gãy tay bên trái ngai.
Lực lượng bảo vệ di tích phải tìm cách dụ Tâm ra khỏi khu vực ngai, ra sân chầu trong điện Thái Hòa rồi khống chế, bắt giữ. Tại cơ quan công an, Tâm nói nhảm, la hét và không trả lời các câu hỏi của điều tra viên.
Ông Nguyễn Thanh Bình, phó chủ tịch UBND TP Huế, cho biết đã chỉ đạo cơ quan công an làm rõ động cơ, mục đích của việc phá hoại bảo vật quốc gia ngai vàng triều Nguyễn của Tâm. Theo ông Bình, hiện chưa rõ người này có vấn đề về tâm thần hay không, động cơ phá hoại ngai vàng là vô tình hay cố ý hay bị người khác xúi giục.
"Đây là sự việc quá đáng tiếc. Chúng tôi đã chỉ đạo Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế phải rà soát công tác bảo vệ tại các điểm di tích, phải hết sức cẩn trọng bởi bất cứ tình huống nào cũng có thể xảy ra", ông Bình nói.
Lực lượng bảo vệ di tích ở đâu?
Ông Lê Công Sơn, phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế, nhận định lực lượng bảo vệ di tích đã có cách xử lý phù hợp trong tình huống kể trên.
Ông Sơn cho biết lực lượng bảo vệ của trung tâm từ khu vực điện Thái Hòa kéo dài đến điện Kiến Trung gồm 11 người thay nhau túc trực. Riêng điện Thái Hòa có 2 bảo vệ thay phiên giám sát, nhắc nhở, phục vụ du khách.
Vào thời điểm phát hiện Tâm vượt rào bảo vệ leo lên ngai vàng, 2 bảo vệ di tích đã lập tức bám theo người này, thông báo cho lực lượng bảo vệ quanh đó chạy đến hỗ trợ và báo công an. Nhận tin báo, phía công an đã đề nghị bảo vệ di tích phải cẩn trọng, phòng Tâm có thủ sẵn hung khí có thể gây ra thương tích, án mạng.
Ông Sơn nói khi Tâm đang ngồi trên ngai vàng, bảo vệ không chọn cách lao vào khống chế ngay mà phải thuyết phục bởi lo sợ chiếc ngai sẽ đổ, gãy, tổn hại nặng nề nếu xảy ra hành động vật lộn, khống chế. Ngoài ra xung quanh chiếc ngai còn trưng bày rất nhiều cổ vật quý giá bằng sứ của triều Nguyễn.
"Người này bẻ gãy phần bệ tì tay của ngai rồi dùng chính vật này đe dọa bảo vệ", ông Sơn cũng cho biết đây là sự cố hy hữu, lần đầu tiên xảy ra ở trung tâm nên qua đây cũng rút ra được nhiều bài học trong công tác bảo vệ các điểm di tích: "Trung tâm đã quán triệt cho lực lượng bảo vệ phải có những phương án dự phòng. Phải quan sát các biểu hiện bất thường của khách từ khi mua vé vào cổng để giám sát ngay, đồng thời báo cáo lực lượng tăng cường hỗ trợ".
Cũng theo ông Sơn, sau khi có kết luận cụ thể từ công an, trung tâm sẽ họp bàn các giải pháp bảo vệ, bảo quản, trưng bày các hiện vật, di tích ở Huế. Hạn chế mọi tình huống phát sinh trong thực tế như đã từng xảy ra. Với chiếc ngai vàng bị gãy, trung tâm sẽ mời các chuyên gia, nghệ nhân để cùng đánh giá và lập phương án tu sửa phù hợp.
Bảo vật quốc gia ngai vàng triều Nguyễn còn nguyên vẹn khi chưa bị khách tham quan bẻ gãy - Ảnh: NHẬT LINH
Bảo vệ di tích từng được trang bị súng
Ông Sơn cho biết, trước đây lực lượng bảo vệ của di tích từng được trang bị công cụ hỗ trợ bảo vệ đặc thù như dùi cui điện, dùi cui cao su, súng bắn đạn cao su. Tuy nhiên những công cụ hỗ trợ trên đã bị thu lại theo quy định mới.
"Sắp tới trung tâm sẽ tiếp tục kiến nghị để bảo vệ có thể sử dụng những công cụ hỗ trợ này. Bởi bảo vệ ở trung tâm ít, địa bàn rộng. Nếu không có công cụ hỗ trợ, với hai bàn tay không thì anh em bảo vệ khó có thể giải quyết tình huống như vừa xảy ra", ông Sơn nói.
Cần làm rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý di tích
Luật sư Võ Công Hạnh - Đoàn luật sư TP Huế, phân tích việc để hành vi hủy hoại bảo vật quốc gia xảy ra thì cơ quan quản lý di tích cần chịu trách nhiệm theo quy định tại khoản 6 điều 5 Luật Di sản văn hóa 2024 quy định về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong quản lý di sản văn hóa.
Theo ông Hạnh, có thể thấy Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đã có những giải pháp đảm bảo an ninh như lắp camera giám sát, có quy chế về bảo vệ, thường xuyên túc trực tại di tích theo quy định. Tuy nhiên hành vi hủy hoại bảo vật quốc gia ngay giữa khu di tích quan trọng như Đại Nội Huế cho thấy hệ thống an ninh vẫn còn sự lỏng lẻo trong quản lý, giám sát tại di tích.
Do đó cần làm rõ trách nhiệm của những người liên quan, có biện pháp xử lý kỷ luật phù hợp với quy định pháp luật.
Ngân sách đầu tư bảo quản bảo vật quốc gia còn hạn chế
Đại diện Cục Di sản văn hóa cho biết trước vụ việc rất đáng tiếc xảy ra, cục đã có ngay công văn ngày 24-5 đề nghị Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế khẩn trương tổ chức kiểm tra, đánh giá hiện trạng, bảo đảm an ninh, an toàn, kịp thời bảo vệ bảo vật quốc gia và di tích Cố đô Huế và báo cáo về Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trước ngày 26-5.
Cục yêu cầu trung tâm tổ chức đánh giá tình trạng kỹ thuật của bảo vật quốc gia, kịp thời đề xuất giải pháp xử lý, bảo quản; tăng cường công tác bảo vệ, bảo quản, phát huy giá trị của bảo vật quốc gia. Trung tâm hiện đã có ngay báo cáo sơ bộ.
Theo Cục Di sản văn hóa, vụ việc đáng tiếc xảy ra với bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn có nhiều nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân là Luật Di sản văn hóa trước đây cũng đã quy định bảo vật quốc gia được bảo quản ở chế độ đặc biệt nhưng chưa quy định cụ thể như Luật Di sản văn hóa sửa đổi năm 2024.
Thêm nữa, ngân sách đầu tư cho việc bảo quản bảo vật quốc gia còn hạn chế, thiếu các thiết bị cảnh báo phòng chống trộm hay cảnh báo nguy cơ rủi ro... Do đó sắp tới việc bảo quản các bảo vật quốc gia, các cổ vật phải được triển khai những biện pháp đồng bộ.
Về hướng khắc phục, đại diện Cục Di sản văn hóa nói may mắn là ngai vua có hình ảnh lưu trong hồ sơ bảo vật quốc gia và còn có một bản sao phục chế. Huế sẽ căn cứ vào đó để phục chế lại.
Cục Di sản văn hóa yêu cầu Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đề xuất phương án phục chế, trong đó phải nêu rõ biện pháp kỹ thuật là gì, gửi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có ý kiến. Khi bộ thống nhất với phương án đó mới triển khai thực hiện.
Về chế tài xử lý vụ việc với bảo vật quốc gia ngai vua triều Nguyễn, Luật Di sản văn hóa hay Luật Hình sự đã quy định rõ. Khoản 2 điều 9 Luật Di sản văn hóa năm 2024 quy định về hành vi bị nghiêm cấm: "Xâm hại, hủy hoại hoặc gây nguy cơ hủy hoại di sản văn hóa và cảnh quan văn hóa của di tích".
Bộ luật Hình sự cũng quy định đồng bộ với Luật Di sản văn hóa về tội vi phạm các quy định liên quan đến hành vi hủy hoại tài sản thuộc khu di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh với các mức độ gây hậu quả. Tùy mức độ mà có thể bị xử phạt vi phạm hành chính, phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ đến phạt tù.
BÌNH LUẬN HAY