Một con tàu chở hàng cập cảng Oakland ở California vào ngày 1-8 - Ảnh: AFP
Dữ liệu Chính phủ Mỹ, gồm cả từ Bộ Thương mại nước này, trong tuần vừa qua cho thấy giá cả tại xứ cờ hoa đã tăng đối với các mặt hàng chịu ảnh hưởng nặng nề từ thuế quan như đồ nội thất, đồ chơi và thiết bị gia dụng.
Nguồn thu khủng kèm nỗi lo
Adidas, Procter & Gamble, Stanley Black & Decker và những tập đoàn lớn khác thông báo với nhà đầu tư rằng họ hoặc đã tăng giá, hoặc có kế hoạch sớm làm như vậy để bù đắp chi phí từ thuế quan.
Tại Washington D.C, một số người đã bắt đầu nghĩ đến việc sử dụng khoản thu từ thuế quan như thế nào.
Gần đây, ông Trump - người đã tuyên bố mình "chiến thắng" về thương mại - gợi ý khả năng trao tiền mặt cho người dân Mỹ, trong khi thượng nghị sĩ Cộng hòa Josh Hawley đã đề xuất dự luật gửi 600 USD cho nhiều người dân.
Tuy nhiên, tiền chưa đến tay thì người dân và doanh nghiệp Mỹ đã cảm thấy áp lực. Truyền thông Mỹ cho biết nhiều doanh nghiệp từng chọn cách gánh chịu khoản thuế bổ sung trong giai đoạn đầu của cuộc chiến thương mại dưới thời Tổng thống Trump, nhưng giờ đây họ đang cạn dần lựa chọn để giữ giá cả ổn định khi biên lợi nhuận ngày càng giảm, và họ bắt đầu chuyển nhiều chi phí hơn sang cho người tiêu dùng gánh.
Phần lớn mức thuế mà ông Trump mới công bố áp lên các nước dự kiến sẽ có hiệu lực từ ngày 7-8. Ngay cả trước khi các mức thuế mới được áp dụng, số tiền thu được từ mức thuế trước đó đánh vào hàng hóa nhập khẩu đã tăng mạnh trong năm nay.
Theo Bộ Tài chính Mỹ, thuế hải quan cùng với một số loại thuế tiêu thụ đặc biệt đã mang lại 152 tỉ USD cho Mỹ tính đến tháng 7 năm nay - gần gấp đôi so với con số 78 tỉ USD cùng kỳ năm tài khóa trước. Theo thời gian, các nhà phân tích dự đoán nếu thuế quan vẫn được duy trì, chúng có thể mang lại khoản thu hơn 2.000 tỉ USD trong thập niên tới.
Một số ý kiến cho rằng khoản thu lớn như vậy sẽ khiến Mỹ khó từ bỏ các mức thuế quan cao. "Tôi nghĩ điều này dễ gây nghiện. Khi thâm hụt và nợ công đang ở mức như hiện tại, thật khó để từ chối một nguồn thu như vậy" - nhà kinh tế Joao Gomes tại Trường Wharton thuộc Đại học Pennsylvania nhận định.
Tuy nhiên, các nhà kinh tế học phần lớn cho rằng Mỹ nên từ bỏ các rào cản thương mại mới. Thuế quan đã bắt đầu len lỏi vào giá tiêu dùng, với nhiều công ty cho biết họ buộc phải tăng giá do chi phí gia tăng. Báo cáo việc làm cho thấy thị trường lao động tại Mỹ cũng bắt đầu có dấu hiệu căng thẳng.
Cùng với đó, ngày 4-8 cây bút Rafael Nam bình luận trên Đài NPR: "Vấn đề là Mỹ vẫn đang ngập trong nợ nần và các chính sách khác của ông Trump, đặc biệt "dự luật lớn và đẹp" sẽ làm tăng khoản nợ đó.
Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ ước tính dự luật này sẽ làm tăng nợ liên bang thêm 2.400 tỉ USD. Nói cách khác, thuế quan thực sự sẽ mang lại tiền, nhưng có thể không đủ để bù lại mức tăng nợ quốc gia do các chính sách của ông Trump gây ra".
Gây bất bình đẳng giàu nghèo
Ông Trump từ lâu đã mơ về việc thay thế thuế thu nhập tại Mỹ bằng thuế quan, trong lúc thuế thu nhập và thuế bảng lương vẫn là hai nguồn thu quan trọng nhất của chính phủ.
Ông thường nhắc đến chính sách tài khóa của Mỹ vào cuối thế kỷ 19 (thời kỳ không có thuế thu nhập và chính phủ phải dựa vào thuế quan), coi đây là một mô hình cho tương lai.
Tuy nhiên, sự thay đổi này được cho là mang tính thoái lùi, nghĩa là người giàu sẽ được lợi hơn người nghèo. Việc cắt giảm thuế thu nhập thường mang lại lợi ích lớn nhất cho người giàu, những người có thu nhập cao hơn.
Trong khi đó, việc áp các mức thuế cao lên hàng hóa nhập khẩu sẽ khiến giá cả ngày một tăng lên. Người thu nhập thấp chi phần lớn tiền của họ vào những hàng hóa thiết yếu - những mặt hàng sẽ trở nên đắt đỏ hơn, vì thế các mức thuế quan này thực chất là một hình thức tăng thuế nặng hơn đối với người nghèo so với người giàu.
"Liệu có cách tốt hơn để thu về khoản tiền lớn như vậy không? Câu trả lời về mặt kinh tế là: Có, hoàn toàn có những cách hiệu quả hơn. Nhưng đây thực chất là một vấn đề chính trị" - ông Ernie Tedeschi, giám đốc kinh tế tại trung tâm nghiên cứu chính sách Budget Lab và là cựu quan chức trong chính quyền Tổng thống Joe Biden, bình luận.
Ông Tedeschi cho rằng các lãnh đạo tương lai tại Washington - dù là thành viên Đảng Cộng hòa hay Đảng Dân chủ - có thể sẽ ngần ngại trong việc bãi bỏ thuế quan nếu điều đó đồng nghĩa với việc tăng thêm nợ công.
Hiện tại, ngay trong nội bộ Đảng Dân chủ cũng đang chia rẽ về vấn đề thuế quan. Nếu Đảng Dân chủ quay trở lại nắm quyền, họ cũng có thể bị cám dỗ sử dụng khoản thu từ thuế quan để tài trợ cho một chương trình xã hội mới.
Dù vậy, báo New York Times bình luận thuế quan có thể sẽ không được lòng dân, và các quan chức được bầu trong tương lai có thể sẽ thực hiện các bước để giảm giá tiêu dùng.
Cùng với đó là kịch bản khoản thu từ thuế quan sẽ giảm dần theo thời gian nếu các công ty thực sự chuyển nhiều hoạt động sản xuất sang Mỹ, khiến lượng hàng nhập khẩu bị đánh thuế giảm xuống.
Cao nhất kể từ năm 1934
Theo trung tâm nghiên cứu chính sách Budget Lab thuộc Đại học Yale, cuộc chiến thương mại của ông Trump đã đẩy mức thuế quan trung bình của Mỹ từ 2,5% vào đầu năm 2025 lên 18,3% hiện nay - mức cao nhất kể từ năm 1934. Họ ước tính điều đó sẽ khiến mỗi hộ gia đình Mỹ phải chịu thêm chi phí khoảng 2.400 USD trong năm nay.
BÌNH LUẬN HAY