Ứng dụng AI trong báo chí, nếu chậm chân rất dễ bị bỏ lại

Trí tuệ nhân tạo (AI) được ứng dụng ngày càng nhiều bởi những tiện ích to lớn, trong vài năm trở lại đây, việc ứng dụng AI trong báo chí Việt Nam đã bắt đầu bước vào giai đoạn thực chất hơn. 

Chuyển đổi số để không bị bỏ lại

Theo Thạc sĩ Nguyễn Văn Hào, Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, "khó khăn lớn nhất để một tòa soạn chuyển đổi số không nằm ở công nghệ, mà nằm ở tư duy. 

Việc hiện đại hóa không chỉ là mua phần mềm; xây studio hay lập thêm tài khoản mạng xã hội. Mà đòi hỏi sự thay đổi từ trong văn hóa làm báo, từ quy trình biên tập, cách đánh giá hiệu quả, đến việc sẵn sàng thử nghiệm công nghệ và xu hướng mới vào trong việc sáng tạo đổi mới nội dung và chấp nhận thất bại. 

Nếu không có sự thay đổi từ lãnh đạo đến từng phóng viên, thì dù có đầu tư bao nhiêu tiền cũng khó có kết quả bền vững".

Sáng tạo nội dung không còn là sự lựa chọn; mà là điều kiện bắt buộc nếu muốn giữ chân độc giả ngày nay đặc biệt là thế hệ Gen Z và Gen Alpha, những người tiêu thụ thông tin rất nhanh, có xu hướng "lướt chứ không đọc", "xem chứ không tìm".

Sự đổi mới không chỉ nằm ở việc viết tiêu đề hấp dẫn hơn hay làm video ngắn, mà còn nằm ở việc chuyển hóa thông tin báo chí thành nhiều định dạng phù hợp với thói quen tiêu thụ đa nền tảng của bạn đọc.

Ví dụ một bài điều tra có thể được kể lại dưới dạng podcast; một bản tin thời sự có thể tái dựng bằng hoạt họa hoặc infographic động; một bài viết về văn hoá - xã hội có thể tích hợp dữ liệu tương tác (interactive) để người đọc được "tham gia" vào câu chuyện.

Điểm mấu chốt là báo chí không chỉ đưa tin, mà còn cần "thiết kế trải nghiệm thông tin" cho độc giả. Để làm được điều đó, nhà báo cần tư duy như một storyteller (người kể chuyện), đồng thời linh hoạt như một creator (người sáng tạo). Công nghệ cho phép, nhưng chính tinh thần đổi mới mới là yếu tố quyết định sự khác biệt.

Là một đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ, ông Bùi Công Duyến, Giám đốc sản phẩm Tòa soạn hội tụ ONECMS, Công ty Cổ phần Công nghệ NEKO nhận định: "Khi các nội dung trên nền tảng mạng xã hội ngày càng đa dạng, đòi hỏi các tòa soạn có những công cụ đủ mạnh mẽ để tổ chức nội dung hợp nhất, đảm bảo tốc độ, quy trình kiểm duyệt báo chí nghiêm ngặt, chất lượng tác phẩm và hiệu quả kinh doanh, mô hình tòa soạn hội tụ là một trong những chìa khóa giải giải mã nhu cầu đó".

Người làm báo cần coi AI như trợ thủ đắc lực

Theo ông Nguyễn Việt Hùng - CEO Eduto Asia, đơn vị đã có 8 năm làm việc trong lĩnh vực AI tại Việt Nam, có 3 ảnh hưởng lớn mà AI đã và đang tạo ra trong lĩnh vực truyền thông báo chí là tìm kiếm, chuyển đổi, truyền tải. 

Ngày nay, AI có thể giúp chúng ta tìm kiếm và tổng hợp thông tin nhanh chóng, thậm chí “quan sát” mạng xã hội giúp chúng ta để nhanh chóng phát hiện các vấn đề nổi cộm hay các xu hướng nội dung, từ đó giúp cho việc lựa chọn chủ đề thuận tiện hơn.

Từ một bài viết tạo thành giọng đọc, từ giọng đọc thành video, podcast đang trở nên phổ cập hơn bao giờ hết. Chỉ cần nguồn bài chất lượng, việc chuyển đổi nội dung sang dạng tin vắn, video ngắn, video dài hay video tổng hợp giờ đây có thể diễn ra trong giây lát, giúp đa dạng hoá các kênh phân phối nội dung, tin tức.

Với sức mạnh của tự động hóa, sau khi khởi tạo các định dạng nội dung khác nhau, AI còn giúp chúng ta phân phối nội dung, đăng tải và theo dõi phản ứng của người đọc liên tục, từ số lượt xem đến bình luận, cảm xúc người đọc. 

"Với sự phát triển mạnh mẽ, người nắm trong tay các tác nhân AI (AI Agent) có thể tự động hoá công việc ở ngưỡng cao, từ đó gia tăng khả năng sản xuất nội dung chất. Theo tôi, chuyên môn và chất lượng nguồn tin vẫn là điều quan trọng nhất trong lĩnh vực truyền thông và báo chí.

AI sẽ giúp các tác giả giải phóng mình khỏi những công việc mang tính chất lặp lại, để có nhiều thời gian khai thác thông tin", ông Nguyễn Việt Hùng khẳng định.

Tuy mang lại những giá trị to lớn, AI cũng không phải là công cụ để lạm dụng, "cần giữ nguyên giá trị cốt lõi của nghề báo đó là tư duy phản biện, đạo đức nghề nghiệp và bản lĩnh trước thông tin trong thời đại số; nếu như sử dụng AI quá nhiều nhà báo sẽ mất dần đi tư duy phản biện. 

"Hãy dùng AI để nâng cao hiệu suất làm việc, nhưng vẫn phải giữ chất "người" trong từng tác phẩm báo chí số", ông Hào nhận định.

Tương lai của các tòa soạn

Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), thuật toán và máy móc thông minh sẽ là dấu chấm hết cho ngành báo chí hay là vị cứu tinh của nó?