Ngày 12-5, ông Nguyễn Linh Ngọc (cựu thứ trưởng Bộ TN&MT) cùng 26 người bị TAND TP Hà Nội đưa ra xét xử trong vụ án xảy ra tại Công ty Thái Dương và các đơn vị khác, liên quan vụ khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc.

Ông Ngọc bị xét xử về tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí.

Ông Đoàn Văn Huấn, chủ tịch Công ty Thái Dương, bị xét xử về ba tội: vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; gây ô nhiễm môi trường.

"Trùm" khai thác đất hiếm mới học hết lớp 8?

Ông Huấn bị cáo buộc dùng hồ sơ chưa đủ điều kiện để xin Bộ TN&MT cấp phép khai thác khoáng sản và đã chi 500 triệu đồng "cảm ơn" ông Nguyễn Văn Thuấn (lúc đó là tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản).

Sau khi được cấp phép, từ năm 2019 - 2023, Công ty Thái Dương khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú với tổng trị giá hơn 864 tỉ đồng rồi bán trái phép, thu lợi hơn 736 tỉ đồng.

Đứng trước bục khai báo trả lời thẩm vấn, ông Huấn nhiều lần nghẹn ngào, thậm chí òa khóc, khi bị chủ tọa chất vấn về những sai phạm liên quan khai thác trái phép đất hiếm.

Chủ tọa hỏi ông Huấn về các số liệu trong bản cáo trạng của viện kiểm sát, bị cáo có thường xuyên kiểm tra, nắm bắt "đầu vào, đầu ra" hay không?

Ông Huấn khóc thừa nhận đã chỉ đạo khai thác trái phép hơn 864 tỉ đồng và đã bán 736 tỉ đồng quặng đất hiếm và quặng sắt.

Ông nói "chỉ học hết lớp 8, hoàn toàn không biết gì về kế toán nên mọi hoạt động liên quan nghiệp vụ sổ sách đều giao hết cho cán bộ phụ trách" và chấp nhận con số bị cáo buộc.

Về cáo buộc bán quặng đất hiếm sau khi khai thác, ông tiếp tục biện minh "mới học hết lớp 8", bản thân hiểu biết hạn chế, có nắm được quy định cấm xuất khẩu quặng thô, nhưng cho rằng "chỉ áp dụng với việc bán ra nước ngoài, còn bán trong nước thì không sao".

Vì vậy ông đã bán quặng cho Công ty Đất hiếm Việt Nam cùng một số cá nhân người Trung Quốc.

Giấu đất hiếm trong vỏ bao gạo "chuẩn cơm mẹ nấu"

Ngoài hành vi khai thác trái phép đất hiếm, cáo trạng của viện kiểm sát còn thể hiện một lượng lớn quặng đất hiếm đã bị buôn lậu sang Trung Quốc.

Từ tháng 10 đến tháng 11-2021, ông Lưu Đức Hoa (quốc tịch Trung Quốc) đã mua 2.160 tấn quặng đất hiếm chưa được chế biến sâu với hàm lượng 14 - 17% của ông Huấn.

Ông Hoa sau đó chỉ đạo Nguyễn Thanh Đoàn, phó giám đốc Công ty Thương binh Trường Sơn, ký hợp đồng gia công làm giàu tinh quặng đất hiếm. Quặng đất hiếm sau đó được ông Hoa chuyển về Hải Phòng rồi thuê công nhân sản xuất, nâng hàm lượng đất hiếm lên 20 - 30%.

Để ngụy trang quặng đất hiếm có nguồn gốc bất hợp pháp, ông Hoa đã chỉ đạo nhân viên pha trộn thêm các hóa chất và phụ gia tạo thành hợp chất màu trắng đục.

Đáng chú ý, kết quả điều tra xác định ông còn cho đóng gói đất hiếm đã pha trộn trong các bao bì có sẵn nhãn hiệu là "Bảo Khang Rice, chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng", với mỗi bao 50kg.

Sau khi ngụy trang thành công, ông Hoa thuê doanh nghiệp ở Trung Quốc làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa. Khi khai báo để xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc đã ghi là "hỗn hợp chất Oxalate", nhưng thực chất là đất hiếm.

Tiếp đó, ông Trần Đức, giám đốc Công ty TNHH Dương Liễu Logistics, được nhóm của Lưu Đức Hoa thuê làm thủ tục xuất khẩu đất hiếm dưới dạng hàng hóa "hỗn hợp chất Oxalate". Trần Đức đã nhận công việc xuất khẩu hàng hóa với chi phí từ 7 - 10 triệu đồng/cont.

Do hàng không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc, không xác định được chủ sở hữu nên ông Đức đã chỉ đạo nhân viên sử dụng pháp nhân Công ty Dương Liễu và Công ty NST để mở tờ khai hải quan, lập các hóa đơn thương mại hợp thức hóa nguồn gốc.

Ông này bị cáo buộc đã mở 8 tờ khai tại Chi cục Hải quan cảng Đình Vũ (Hải Phòng) khai báo xuất khẩu mặt hàng là "hỗn hợp chất Oxalate" với tổng khối lượng hơn 200 tấn, trị giá 501.950 USD.

Viện kiểm sát cáo buộc thực tế số hàng hóa này là đất hiếm đã được ông Lưu Đức Hoa pha trộn, ngụy trang để xuất khẩu trái phép sang Trung Quốc.

Cựu thứ trưởng khai "không bị ai tác động hay nhờ vả"

Tại tòa, cựu thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc khẳng định "không bị ai tác động hay nhờ vả" gì trong việc cấp phép cho Công ty Thái Dương.

Ông giải thích thêm: "Trước đó thực chất bị cáo cũng không biết Huấn, hoặc có thể gặp rồi nhưng ở đâu, làm gì thì bị cáo không nhớ".

Ông Ngọc thừa nhận khi ký giấy phép thì hồ sơ của doanh nghiệp còn thiếu, chưa phù hợp với Luật Khoáng sản, nên việc ông bị truy tố là có cơ sở.

Ông nói "rất đau xót" vì những sai phạm xảy ra.

Chủ tịch Công ty Thái Dương buôn lậu đất hiếm òa khóc khai 'mới học hết lớp 8'

Khai tại tòa, chủ tịch Công ty Thái Dương nhiều lần khóc nức nở nói "mới học hết lớp 8, hiểu biết còn hạn chế" trước những cáo buộc khai thác trái phép, buôn lậu đất hiếm hưởng lợi bất chính 736 tỉ đồng.