Việc ngủ treo ngược giúp dơi dễ dàng tránh được kẻ săn mồi.

Dơi treo ngược nhờ cơ bắp, gân và móng vuốt

Hành vi kỳ lạ này có thể là kết quả của quá trình tiến hóa giúp dơi có khả năng bay, theo Tara Hohoff, nhà sinh học chuyên nghiên cứu về dơi và điều phối viên Chương trình bảo tồn dơi Illinois. "Khi dơi tiến hóa từ các loài động vật có vú sống trên mặt đất thành loài biết bay, chúng bắt đầu với việc lượn như sóc bay", Hohoff nói.

Tổ tiên của loài dơi hiện đại có thể đã leo lên những cái cây cao và thả mình xuống để lượn giữa các thân cây. Có lẽ nhờ đó mà chúng phát triển chân tay khỏe mạnh để trèo, theo Alexander Lewis, nhà nghiên cứu về dơi tại Đại học Bách khoa bang California, Humboldt. Theo thời gian, đôi tay mạnh mẽ của chúng tiến hóa thành cánh.

Vì dơi không có xương rỗng như chim, chúng không có khả năng nâng cơ thể trong khi bay tốt như chim. Do đó, dơi vẫn phải "treo ngược để có thể thả mình xuống và bắt đầu bay", Hohoff giải thích.

Hầu hết con người sẽ cảm thấy rất khó để treo mình trên một vách đá hoặc một bề mặt nào đó, dù là treo ngược hay treo xuôi. Tuy nhiên, dơi có thể treo ngược dễ dàng hơn nhiều nhờ vào sự tiến hóa của cơ bắp, gân và móng vuốt.

"Khi dơi tìm được chỗ đậu, chúng co các cơ gắn với móng vuốt và mở chúng ra", Daniel Pavuk, nhà động vật học và chủ nhiệm bộ môn sinh học tại Đại học bang Bowling Green ở Ohio, chia sẻ. "Khi móng vuốt chạm vào bề mặt, dơi thả lỏng cơ thể. Trọng lượng cơ thể sẽ kéo căng các gân nối với móng vuốt".

Kết quả là móng vuốt của dơi bám chặt vào bề mặt để đậu. "Các khớp của móng vuốt khóa lại và trọng lượng cơ thể giúp chúng giữ chặt", Pavuk giải thích. Nói cách khác, dơi không cần tốn nhiều năng lượng để treo ngược. Cơ thể chúng thư giãn, và trọng lực làm phần việc còn lại.

Giúp dơi tránh được kẻ thù

Không giống con người, dơi có thể treo ngược trong thời gian dài. Theo Bộ phận Tài nguyên thiên nhiên Iowa, trong khi tư thế này có thể khiến máu dồn lên đầu người, gây ra các vấn đề sức khỏe, thì kích thước nhỏ gọn của dơi giúp tim chúng dễ dàng bơm máu khắp cơ thể.

Sau khi việc treo ngược trở thành cách nghỉ ngơi ưa thích, lối sống này đã thúc đẩy sự tiến hóa của một số đặc điểm khác. Pavuk cho biết: "Bộ xương của dơi tiến hóa để trở nên nhẹ hơn nhằm hỗ trợ cho việc bay". Vì lý do đó, "xương chân của chúng không thể chịu trọng lượng cơ thể trong thời gian dài". Nhờ việc treo ngược, dơi không cần dùng đôi chân yếu ớt để chống đỡ cơ thể.

Việc đậu ngược cũng giúp dơi tránh được một số loài săn mồi, Pavuk nói. Bám vào những nơi khó tiếp cận, như trần hang động, có thể giúp chúng tránh được kẻ thù như cú, diều hâu và rắn. Dơi khi ở trên mặt đất vẫn có thể cất cánh, nhưng "khó hơn nhiều so với việc bắt đầu bay từ tư thế treo ngược", Pavuk giải thích.

Tuy nhiên, không phải loài dơi nào cũng ngủ treo ngược. Chẳng hạn, loài dơi cánh đĩa ở Trung Mỹ và Nam Mỹ có những giác hút đặc biệt trên ngón tay cái, giúp chúng bám vào mặt dưới của lá với nhiều góc độ khác nhau.

Việc nghiên cứu thêm về sự tiến hóa của khả năng bay cũng như thói quen treo ngược của dơi sẽ rất thú vị, vì chúng là loài động vật có vú duy nhất biết bay. "Một số loài dường như có khả năng cất cánh từ mặt đất dễ dàng hơn, nên việc nghiên cứu những khác biệt về mặt hình thái sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về chúng", Hohoff chia sẻ.

Dơi đuôi dài đoạt giải nhất 'Chim của năm 2021'

Bạn chẳng đọc nhầm đâu, vì chính xác thì loài dơi nhỏ xíu, có đuôi dài, vừa về nhất trong cuộc bình chọn… 'Chim của năm 2021' ở New Zealand!