Cựu thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc (bìa trái) và chủ tịch Công ty Đất hiếm Việt Nam tại tòa - Ảnh: GIANG LONG
Chiều 21-5, Tòa án nhân dân TP Hà Nội đã công bố bản án đối với ông Nguyễn Linh Ngọc (cựu thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường) cùng 26 bị cáo trong vụ án xảy ra tại Công ty Thái Dương và các đơn vị khác liên quan khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc.
Tòa án tuyên ông Ngọc 3 năm tù về tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí. Trước đó trong phần luận tội, viện kiểm sát đề nghị cho ông Ngọc được hưởng án treo.
Cùng tội danh trên, ông Nguyễn Văn Thuấn, cựu tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, bị tòa tuyên 5 năm tù.
Ông Đoàn Văn Huấn, chủ tịch Công ty Thái Dương, bị tòa tuyên 6 năm tù về tội vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên, 4 năm 6 tháng tù về tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng, và 4 năm tù về tội gây ô nhiễm môi trường.
Tổng hợp hình phạt ông Huấn bị tòa tuyên 14 năm 6 tù.
Ông Lưu Anh Tuấn - chủ tịch Công ty Đất hiếm Việt Nam - bị tòa tuyên 16 năm tù với cáo buộc phạm hai tội danh “buôn lậu” và “vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”.
Chủ tịch Công ty Đất hiếm Việt Nam lãnh mức án cao nhất trong 27 bị cáo bị đưa ra xét xử.
Nhóm lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái gồm: bị cáo Hồ Đức Hợp (giám đốc) lãnh 4 năm tù; Lê Công Tiến (phó giám đốc phụ trách lĩnh vực khoáng sản) lãnh 3 năm tù, và Bùi Đoàn Như (trưởng phòng khoáng sản) bị tòa tuyên 2 năm 6 tháng tù.
Vụ án đặc biệt nghiêm trọng, gây thiệt hại đặc biệt lớn
Trong bản án được tuyên chiều nay, hội đồng xét xử đánh giá vụ án đặc biệt nghiêm trọng, gây thiệt hại đặc biệt lớn, các bị cáo là người có trình độ cao, hiểu biết pháp luật nhưng chỉ vì lợi ích cá nhân, lợi ích doanh nghiệp mà bất chấp, cố tình sai phạm đến lợi ích nhà nước và xã hội.
Các bị cáo là các cán bộ ngành tài nguyên môi trường, với chức năng và nhiệm vụ của mình có trách nhiệm phải biết Công ty Thái Dương có nhiều vi phạm, nhưng vẫn xác định đủ điều kiện, cấp phép khai thác cho doanh nghiệp này.
Hội đồng xét xử phiên tòa - Ảnh: GIANG LONG
Cựu thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc phụ trách lĩnh vực địa chất, khoáng sản và Tổng cục Địa chất và Khoáng sản là đơn vị tiếp nhận, thẩm định hồ sơ và trình lãnh đạo bộ quyết định việc cấp giấy phép khai thác khoáng sản.
Kết quả điều tra xác định trong hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chỉ có giấy chứng nhận đầu tư dự án khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp đã hết hạn mà chưa được gia hạn hoặc cấp mới.
Các bị cáo là cán bộ của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản được giao nhiệm vụ thẩm định hồ sơ, song không làm đúng theo quy định mà dùng kết quả thẩm định cũ từ năm 2011.
Đồng thời những người này biết rõ hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện để được cấp giấy phép khai thác khoáng sản, nhưng vẫn báo cáo đề xuất lãnh đạo bộ cấp giấy phép cho Công ty Thái Dương.
Ông Nguyễn Linh Ngọc sau khi nghiên cứu tờ trình của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản và hồ sơ xin cấp phép, mặc dù biết Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện để được cấp phép nhưng vẫn ký giấy phép khai thác khoáng sản cho công ty này.
Sau khi được cựu lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép, từ năm 2019 đến tháng 10-2023, Công ty Thái Dương khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú với tổng trị giá hơn 864 tỉ đồng. Trong đó đã bán trái phép, thu lợi bất chính hơn 736 tỉ đồng.
Quá trình điều tra và khai tại tòa, cựu thứ trưởng khẳng định không được hưởng lợi gì từ Đoàn Văn Huấn.
Ông thừa nhận hành vi của mình là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc Công ty Thái Dương khai thác trái phép đất hiếm, gây thất thoát hơn 864 tỉ đồng.
Trong khi đó cấp dưới của ông Ngọc, cựu tổng cục trưởng Nguyễn Văn Thuấn khai trong buổi sinh nhật của mình được Đoàn Văn Huấn đến tặng bó hoa và giỏ hoa quả, ông mở ra bên trong có 500 triệu đồng.
Tại tòa, ông Thuấn phân trần đã gọi điện cho Huấn để trả lại tiền nhưng không được, sau đó "bẵng đi bị cáo quên mất".
Buôn lậu quặng đất hiếm sang Trung Quốc
Ngoài hành vi khai thác trái phép đất hiếm, quá trình xét xử tại tòa cũng làm rõ một lượng lớn quặng đất hiếm đã bị một nhóm bị cáo buôn lậu sang Trung Quốc và các nước.
Từ tháng 10 đến 11-2021, ông Lưu Đức Hoa (quốc tịch Trung Quốc) đã mua 2.160 tấn quặng đất hiếm chưa được chế biến sâu với hàm lượng 14 - 17% của ông Huấn.
Ông Hoa sau đó chỉ đạo Nguyễn Thanh Đoàn, phó giám đốc Công ty Thương binh Trường Sơn, ký hợp đồng gia công làm giàu tinh quặng đất hiếm. Quặng đất hiếm sau đó được ông Hoa chuyển về Hải Phòng rồi thuê công nhân sản xuất, nâng hàm lượng đất hiếm lên 20 - 30%.
Các bị cáo tại phiên tòa - Ảnh: GIANG LONG
Đáng chú ý, kết quả điều tra xác định ông Hoa còn cho đóng gói đất hiếm đã pha trộn trong các bao bì có sẵn nhãn hiệu là "Bảo Khang Rice, chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng", với mỗi bao 50kg.
Sau khi ngụy trang thành công, ông Hoa thuê doanh nghiệp ở Trung Quốc làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa. Khi khai báo để xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc đã ghi là "hỗn hợp chất oxalate", nhưng thực chất là đất hiếm.
Một trong những khách hàng khác mua quặng đất hiếm của ông Huấn là Lưu Anh Tuấn - chủ tịch Công ty Đất hiếm Việt Nam.
Từ năm 2019 - 2023, ông Tuấn mua tổng hơn 3,5 triệu kg quặng đất hiếm hàm lượng TREO (tổng oxit đất hiếm) 18 - 20% của Công ty Thái Dương.
Sau đó ông Tuấn chỉ đạo nhân viên chế biến gần 3,5 triệu kg quặng đất hiếm đã mua. Công ty Đất hiếm Việt Nam chế biến được 482.000kg tổng oxit đất hiếm hàm lượng TREO trên 95%.
Sau đó Lưu Anh Tuấn chỉ đạo Đỗ Hạnh Hương (phó tổng giám đốc) cùng hai nhân viên khai báo hải quan gian dối, thực hiện thủ tục xuất khẩu 473.000kg tổng oxit đất hiếm cho 4 công ty nước ngoài ở Nhật Bản, Áo, Trung Quốc với tổng trị giá gần 380 tỉ đồng.
BÌNH LUẬN HAY