Giữ quyền chất vấn chánh án, viện trưởng của đại biểu HĐND trong Hiến pháp

Đây là nội dung đáng chú ý được nêu trong báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến của nhân dân, các ngành, các cấp và của các vị đại biểu Quốc hội về dự thảo nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 vừa được Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 gửi đến Quốc hội (gọi tắt Ủy ban dự thảo).

Trước đó Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đề xuất không quy định chánh án tòa án nhân dân, viện trưởng viện kiểm sát nhân dân thuộc phạm vi đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu HĐND để phù hợp với tính chất và mô hình tổ chức các cơ quan nhà nước ở địa phương sau khi thực hiện sắp xếp.

Ủy ban soạn thảo cho rằng việc thu hẹp quyền chất vấn đại biểu HĐND là cần thiết do sắp tới, theo chủ trương của Đảng, tòa án và viện kiểm sát cấp huyện sẽ được thay thế bằng các đơn vị khu vực, không gắn với đơn vị hành chính cụ thể. Vì vậy không còn HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Mặt khác, tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền này, HĐND vẫn giám sát việc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, và có quyền kiến nghị với các cơ quan liên quan.

Tại các phiên thảo luận tổ và hội trường, nhiều đại biểu phản đối đề xuất này và cho rằng thiếu quyền chất vấn, đại biểu HĐND khó yêu cầu chánh án, viện trưởng giải trình trước kỳ họp.

Trong báo cáo giải trình, Ủy ban dự thảo cho biết đa số các ý kiến (99,11%) đều tán thành với nội dung sửa đổi, bổ sung Điều 115 của Hiến pháp năm 2013 để phù hợp với chủ trương tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp và mô hình tổ chức hệ thống tòa án, viện kiểm sát không gắn với đơn vị hành chính cụ thể.

Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục giữ quy định về quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với chánh án tòa án nhân dân, viện trưởng viện kiểm sát nhân dân tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp hiện hành.

Có ý kiến đề nghị nghiên cứu, mở rộng theo hướng đại biểu HĐND còn có quyền chất vấn đối với người đứng đầu các cơ quan, tổ chức khác của Trung ương thực hiện nhiệm vụ trên địa bàn, như cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan thuế, hải quan.

Có ý kiến đề nghị thay cụm từ "người bị chất vấn" thành "người được chất vấn" nhằm giúp người thực hiện có cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn, tránh tâm lý nặng nề cho người có nghĩa vụ trả lời chất vấn… của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Về vấn đề này, Ủy ban dự thảo cho biết trong tờ trình, bản thuyết minh trước đây đã lý giải cụ thể lý do sửa đổi, bổ sung các nội dung nêu trên.

Tuy nhiên, để bảo đảm yêu cầu tiếp tục khẳng định và phát huy vai trò giám sát và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân thông qua HĐND các cấp, Ủy ban dự thảo xin được tiếp thu ý kiến của nhân dân, của các cơ quan có liên quan trực tiếp (như Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao), ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội và đề nghị giữ lại quy định tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013, tức là không sửa đổi, bổ sung Điều 115 của Hiến pháp nữa.

Theo đó, đại biểu HĐND có quyền chất vấn chủ tịch UBND, các thành viên khác của UBND, chánh án tòa án nhân dân, viện trưởng viện kiểm sát nhân dân và thủ trưởng cơ quan thuộc UBND.

Người bị chất vấn phải trả lời trước HĐND. Đại biểu HĐND có quyền kiến nghị với các cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị ở địa phương. Người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị này có trách nhiệm tiếp đại biểu, xem xét, giải quyết kiến nghị của đại biểu.

Đại biểu Quốc hội đề nghị giữ quyền chất vấn của đại biểu HĐND với chánh án, viện trưởng

Đại biểu Quốc hội cho rằng thiếu quyền chất vấn, đại biểu HĐND khó yêu cầu chánh án, viện trưởng giải trình trước kỳ họp.