Bạn nói việc học và thi của con khá nghiêm túc ngay từ còn đi học. Chuyện phao thi, quay cóp hầu như không có, môn văn có ngữ liệu nằm ngoài sách giáo khoa. Thí sinh phải tự lực cánh sinh theo năng lực của mình. Điều này khác xa với thời bạn và tôi thi tốt nghiệp 26 năm trước.

Năm đó chúng tôi thi tốt nghiệp sáu môn. Tháng 3 là thời điểm đầy lo lắng đối với học sinh vì sẽ biết ba môn thi còn lại bên cạnh ba môn bắt buộc: làm văn, toán và ngoại ngữ. Khi ấy chúng tôi rất sợ thi môn sinh học - môn được coi là "sát thủ" vì rất nhiều người ở trường tôi rớt tốt nghiệp do bị điểm liệt môn này.

May mắn năm đó không có môn sinh. Ba môn còn lại do Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố vào tháng 3-1999 gồm vật lý, hóa học và lịch sử. Năm đó kỳ thi tốt nghiệp phổ thông có hai đợt. Đợt 1 cuối tháng 5, thi trong 3 ngày. Đợt 2 tổ chức sau đó khoảng 1 tháng dành cho những người rớt đợt 1.

Sau khi công bố môn thi tốt nghiệp, Bộ Giáo dục và Đào tạo phát hành tài liệu ôn thi cho từng môn. Đó là cuốn sách không dày lắm bao gồm các nội dung chính của chương trình học. Đề thi phần lớn nằm trong tài liệu ôn thi. Chúng tôi mua tài liệu, ngày đêm ôn tập vì chỉ có khoảng 2 tháng là thi.

Khi đó, kỳ thi tốt nghiệp phổ thông chỉ có mục đích xét tốt nghiệp. Phía trước còn có 2 đợt thi đại học và một đợt thi cao đẳng căng não hơn. Tuy vậy phải đậu tốt nghiệp mới được thi đại học nên học sinh rất căng thẳng.

Học sinh các trường phổ thông trung học trong huyện được trộn lại và chia ra các điểm thi khác nhau. Toàn bộ thí sinh thi đề giống nhau, không có nhiều mã đề thi như sau này. Giám thị là những giáo viên từ huyện khác đến. Thế nên mới có chuyện trường này siết trường kia.

Hai ngày đầu, giáo viên coi thi khá dễ. Thí sinh trong phòng có thể quay tài liệu, nhìn bài bạn. Thế nhưng sang đến ngày thứ 2, giám thị siết. Thí sinh giở tài liệu sẽ bị tịch thu ngay lập tức. Tôi nhớ môn lịch sử, có thí sinh giở tài liệu đến 6-7 lần đều bị tịch thu hết nhưng không ai bị đình chỉ thi. Sau này tôi mới biết giáo viên trường mình siết ở trường kia nên giáo viên trường kia siết lại.

Việc giám thị siết kỷ luật trong phòng thi làm bùng nổ "trường thi" bên ngoài. Trường thi gần bưu điện huyện. Hồi đó những người học giỏi mới thi đậu vào các trường bưu chính viễn thông. Thế nên bưu điện huyện khi đó cũng là nơi giải đề thi.

Điểm thi là trường tầng, xây hàng rào xung quanh nên không có cảnh trèo thang ném tài liệu vào phòng thi như một số nơi. Thay vào đó, người bên ngoài quấn bài giải (tôi không biết bằng cách nào đề thi lọt được ra ngoài) vào những hòn đá nhỏ ném vào phòng thi qua cửa sổ. Đá "tài liệu" rơi như mưa vào phòng, có giám thị suýt bị đá rơi trúng đầu. Giám thị lượm hết những tài liệu ném vô phòng, đóng luôn cửa sổ.

Không ném được tài liệu vào phòng, trường thi bên ngoài càng sôi động hơn. Tôi nhớ đó là buổi thi môn tiếng Anh, môn thi cuối cùng của kỳ thi.

Thay vì ném tài liệu, người bên ngoài trèo lên những cây cạnh tường rào trường và đọc lớn câu trả lời. Phần giới từ và một số phần trả lời ngắn đã được đọc to, đọc lại nhiều lần để thí sinh trong phòng có thể nghe thấy, làm bài.

26 năm đã qua, tôi vẫn nhớ rõ những diễn biến trong phòng của kỳ thi năm đó. Có lẽ đó là tình hình chung của kỳ thi tốt nghiệp THPT những năm đó ở nhiều nơi.

Đến tận những năm 2004 - 2005, hình ảnh người dân bắc thang ném phao thi vào phòng thi ở Hà Tây vẫn rất phổ biến. Tuy nhiên từ phong trào "hai không" năm 2007 đến nay, kỷ luật phòng thi đã được thắt chặt, nghiêm túc hơn. Nhiều giải pháp chống gian lận thi cử được áp dụng. Phong trào "toàn dân đi thi" chính thức bị xóa xổ.

Một phần vì cơ quan quản lý muốn đánh giá thực chất chất lượng giáo dục, phần vì kỳ thi tốt nghiệp THPT còn có một trọng trách khác là căn cứ để xét tuyển đại học. Tuy nhiên, những hình thức gian lận tinh vi, có tổ chức vẫn xảy ra ở nhiều nơi như trong kỳ thi năm 2018.

Khách quan nhìn nhận, kỳ thi tốt nghiệp THPT ngày một khách quan hơn, công bằng và thực chất hơn. Dù có nhiều ý kiến tranh luận xung quanh mục đích kỳ thi nhưng những sự thay đổi tích cực này so với giai đoạn trước đây cũng là điều đáng mừng.

Gợi ý bài giải môn văn thi tốt nghiệp THPT 2025

Tuổi Trẻ Online cập nhật bài giải môn văn thi tốt nghiệp THPT 2025. Mời bạn đọc theo dõi.