Thông tin gần nhất làm nức lòng người dân TP.HCM và Đông Nam Bộ được Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được nêu ngay tại phiên họp đầu tiên của Ban Chỉ đạo phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị TP.HCM: nối đường sắt đô thị ra toàn bộ TP.HCM mở rộng (gồm Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu hiện nay) và đến tận Tây Ninh, Đồng Nai.

TP.HCM mở rộng sẽ nối dài 1.000km metro

Theo ông Nguyễn Văn Được, cơ sở để thực hiện mục tiêu nối dài metro khắp TP.HCM mở rộng đến Tây Ninh, Đồng Nai dựa trên việc Bộ Chính trị đã cho chủ trương điều chỉnh nghị quyết 188 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội, TP.HCM. 

Đặc biệt, Bộ Chính trị đã có nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, sẽ là động lực quan trọng để huy động đa dạng nguồn lực thực hiện.

Theo các bản quy hoạch, TP.HCM có 12 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài 510km, Bình Dương có 12 tuyến với khoảng 305km, còn Bà Rịa - Vũng Tàu có 3 tuyến với 125km. 

Như vậy sau sáp nhập, TP.HCM mới sẽ có khoảng gần 1.000km đường sắt đô thị, chưa kể các tuyến đường sắt quốc gia đang được trung ương triển khai hoặc tới đây sẽ điều chỉnh quy định để địa phương làm.

Trên bản đồ quy hoạch metro của TP.HCM và Bình Dương, nhiều tuyến đã được thiết kế đấu nối, gặp nhau tại hai đầu mối quan trọng là TP Thủ Đức và huyện Củ Chi. 

Trong số đó, Bình Dương đã lựa chọn tuyến metro số 1 (từ TP mới Bình Dương đến Suối Tiên) làm dự án ưu tiên triển khai trước. Tuyến này hiện đang được Hội đồng Thẩm định nhà nước thẩm định chủ trương đầu tư.

Về kết nối với Bà Rịa - Vũng Tàu, người dân kỳ vọng vào tuyến đường sắt đô thị Thủ Thiêm - Long Thành sẽ đáp ứng nhu cầu đi lại giữa hai sân bay lớn là Tân Sơn Nhất và Long Thành. 

Trong quy hoạch phát triển của tỉnh, Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đã định hướng xây dựng tuyến metro số 3 với lộ trình dự kiến kéo dài từ Vũng Tàu - Bà Rịa - Phú Mỹ, đồng thời có tính toán đến phương án kết nối với sân bay Long Thành tại tỉnh Đồng Nai.

Với những thông tin này, người dân đã có thể mường tượng đến ngày các xã phường từ Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu đến trung tâm TP được kết nối nhanh chóng, thuận lợi. 

Chị Lê Quỳnh Nhi (đường Trần Phú, TP Vũng Tàu) cho hay đã nghe thông tin về tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành đang được nghiên cứu đầu tư, nếu có thể nối dài về Vũng Tàu sẽ thuận tiện hơn nữa.

Ngoài ra, một hướng kết nối tiềm năng khác là tuyến metro tốc độ cao từ trung tâm TP.HCM đến Cần Giờ. Trong tương lai, nếu tuyến này vượt qua vịnh Ghềnh Rái đến Vũng Tàu, có thể trở thành tuyến đường sắt vòng cung trong mơ. 

Đồng thời Cần Giờ cũng có tiềm năng trở thành ga trung tâm mới, kết nối với các tuyến metro từ miền Tây đi lên, mở ra không gian liên kết vùng mạnh mẽ hơn.

Metro số 2 khởi công cuối năm 2025

Thời điểm triển khai sáp nhập tỉnh cũng chính là lúc bắt đầu giai đoạn bùng nổ các cơ chế mới, đây được xem là giai đoạn lạc quan với việc xây dựng đường sắt đô thị TP.HCM. 

Thành phố đang hoàn tất các thủ tục để khởi công tuyến metro số 2 vào cuối năm 2025, 6 tuyến còn lại dự kiến sẽ đồng loạt khởi công từ năm 2027. 

Song song đó, hai tuyến đường sắt TP.HCM - Cần Giờ và Thủ Thiêm - Long Thành cũng đang được xúc tiến.

Theo TS Phạm Viết Thuận - viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP.HCM, việc TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu hợp nhất sẽ có điều kiện thuận lợi là tạo ra một siêu đô thị đủ lớn để vẽ lên một bức tranh đường sắt đô thị thống nhất về hướng tuyến, loại hình và kỹ thuật, công nghệ. Công nghệ thống nhất sẽ giúp đấu nối mạng lưới tốt hơn, tiết giảm chi phí đầu tư, bảo trì vận hành và đặc biệt tạo điều kiện cho công nghiệp đường sắt phát triển.

Còn các cơ chế đặc biệt của nghị quyết 188 cũng sẽ được áp dụng cho các khu vực Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu hiện hữu. Đây là một thuận lợi rất lớn bởi nghị quyết 188 cho phép không phải lập chủ trương đầu tư mà triển khai ngay lập dự án đầu tư, tức là TP.HCM có tiền là có thể làm ngay các tuyến metro, từ đó rút ngắn đáng kể thời gian đầu tư các dự án.

Theo TS Thuận, nếu tính gộp tổng chiều dài có thể lên đến gần 1.000km thì mạng lưới metro này cực kỳ lớn, kéo theo nhu cầu vốn và nhân lực triển khai rất cao. 

Vì vậy, việc huy động khu vực tư nhân cùng tham gia là điều tất yếu để giảm bớt gánh nặng cho ngân sách. Vấn đề là cần nhanh chóng lựa chọn được công nghệ thống nhất cho toàn hệ thống.

"Nền tảng cơ chế đã có, sự ủng hộ đã sẵn sàng, quyết tâm chính trị đã thể hiện, vấn đề còn lại là hành động nhanh chóng hiệu quả. Đối với các dự án đã xác định đầu tư công theo nghị quyết 188, cần đẩy nhanh triển khai. 

Trong đó, metro số 2 cần được khởi công ngay trong năm nay, được xem là phát pháo hiệu đầu tiên về hiện thực hóa chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Đối với các tuyến mà tư nhân sẵn sàng tham gia, cần mạnh dạn trao ngay cơ hội để họ thực hiện", TS Thuận nói.

Metro sẽ dẫn dắt đô thị phát triển

TS Phạm Viết Thuận nhấn mạnh một siêu đô thị hiện đại cần phải có loại đường sắt đô thị tốc độ cao, tốc độ bình thường (như metro số 1) để đáp ứng nhu cầu đi lại theo từng khoảng cách khác nhau.

Với việc kết nối Bình Dương hiện nay, do khoảng cách khá gần trong vòng 30km, theo kinh nghiệm của thế giới, với khoảng cách này sử dụng metro với tốc độ vận hành khoảng 80km/h là phù hợp. Trong khi đó hướng kết nối với Bà Rịa - Vũng Tàu khá xa, cần lựa chọn loại hình tàu có dải tốc độ cao hơn, từ 160km trở lên, để rút ngắn thời gian đi lại. Với tốc độ này, người dân ở Vũng Tàu hoàn toàn có thể đi làm mỗi ngày ở TP.HCM hiện nay.

KTS Ngô Viết Nam Sơn thì nhấn mạnh rằng cần phải có các tuyến metro đi xuyên suốt TP.HCM - Bình Dương - Bà Rịa - Vũng Tàu. Trên tuyến có một nhánh nối ra sân bay Long Thành, nhằm tạo ra một hệ thống giao thông công cộng hiệu quả và thuận tiện cho người dân. 

Nghị quyết 98 và nghị quyết 188 có các cơ chế phát triển đường sắt đô thị theo mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông (TOD) sẽ giúp metro kéo đến đâu thì đô thị sẽ phát triển và được chỉnh trang đến đó.

"Tuy nhiên, thành phố cần có thêm các chính sách mạnh mẽ để thúc đẩy mô hình TOD - vốn là động lực quan trọng giúp đẩy nhanh quá trình triển khai các dự án. Việc xây dựng cơ chế thuận lợi hơn không chỉ giúp thành phố triển khai nhanh các dự án, phát triển hiệu quả mô hình TOD, mà còn tạo ra nguồn thu ổn định để tái đầu tư cho hệ thống đường sắt đô thị và đường sắt cao tốc", ông Nam Sơn nhấn mạnh.

Chúng ta may mắn có những nhà đầu tư Việt, có trái tim Việt, có dòng máu Việt và có tấm lòng với đất nước này đăng ký thực hiện. Làm đường sắt khó chứ không dễ, bỏ ra hàng tỉ tỉ đồng, trong khi thu lại các khoản nhỏ, nhưng họ vẫn muốn đăng ký làm thì tại sao chúng ta không khuyến khích họ làm.

Chủ tịch UBND TP.HCM NGUYỄN VĂN ĐƯỢC

TP.HCM 'hồi sức' những con đường cũ và 50 cây cầu

Bên cạnh những công trình mới hoành tráng đang được xây dựng, TP.HCM vẫn dành sự quan tâm để "hồi sức" những tuyến đường cũ và những cây cầu lâu năm.