Vòng Đông Nam Á của ông Macron

"Những thách thức lớn nhất của thế kỷ này - về khí hậu, kinh tế, địa chính trị - chỉ có thể được giải quyết thông qua sự hợp tác với các đối tác của chúng ta, và đặc biệt là với khu vực này của thế giới, một ngã tư quan trọng của thương mại toàn cầu, một cái nôi của sáng tạo đổi mới, tăng trưởng và công nghệ", những hô hào của ông Macron trên tài khoản X của mình từ Hà Nội, sau 8 năm cầm quyền, tỏ ra vững vàng hơn trong sứ mệnh tự chọn: 

"Nước Pháp là cường quốc của hòa bình và cân bằng, là đối tác đáng tin cậy, tin tưởng vào đối thoại và hợp tác... Pháp chọn việc bắc những cây cầu".

Xu hướng "bắc cầu"

Tất nhiên, ông Macron là ông Macron, một cựu "Enarque" (sinh viên quốc gia hành chánh) tuổi trẻ học rộng, nay ông kêu gọi "bắc cầu" là trong một bối cảnh địa chính trị cụ thể. 

Ông viết rõ: "Chặng đầu tiên của chuyến công du chiến lược tới Việt Nam, Indonesia và sau đó là Singapore. Một phần tương lai của tất cả chúng ta, người Pháp nữ và nam, đang được định hình tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương này. Đây là lý do tại sao Pháp hiện diện và hành động cùng các đối tác của mình thông qua các dự án rất cụ thể có lợi cho khu vực, doanh nghiệp và tương lai chung của chúng ta".

Năm 2025 ở Việt Nam đã khác nhiều so với năm 1990, khi chỉ có 5 nhà băng Pháp mở cửa trong giai đoạn cấm vận của Mỹ còn rất ngặt nghèo, cùng vài công ty Pháp như hãng phân đạm Con Cò. Nay thì bạt ngàn nhà máy vốn đầu tư nước ngoài FDI. 

Người viết tuần rồi đã đi một hơi qua các khu công nghiệp Nhơn Trạch về Sài Gòn để nhận ra xuất xứ của các nhà máy đó, cũng như để thấy thấp thoáng một vài nhà máy đầu tiên bị tác động bởi những câu thúc thuế khóa từ một "Neron" tân thời đang ngỡ sẽ thống trị thế giới, song thực ra đang tự hủy cái trật tự mà nước đó đang nắm trong tay từ sau Thế chiến II, và nhất là từ sau khi bức tường Berlin bị đập hủy.

Trong bối cảnh đó, chưa rõ nước Pháp của ông Macron có bao nhiêu thực lực kinh tế, tài chánh để lấp vào chỗ trống trong danh sách FDI tại Việt Nam? Trong những câu chữ ngoại giao tại Nhà Quốc hội chiều thứ hai 26-5, sẽ phải tinh mắt để nhìn ra những thực tế: 

"Quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và Pháp đã đạt được những kết quả ấn tượng, trở thành trụ cột quan trọng trong quan hệ song phương; Pháp là đối tác thương mại lớn thứ ba của Việt Nam và là nhà đầu tư lớn thứ hai trong EU với 723 dự án đầu tư tại Việt Nam, tuy nhiên hai nước vẫn còn nhiều tiềm năng hợp tác, đặc biệt trong các lĩnh vực thương mại và đầu tư" (báo Nhân Dân 26-5).

Tất nhiên, phía Pháp cũng đã có những chuẩn bị "bắc cầu" chu đáo cho chuyến đến Việt Nam đầu tiên của ông Macron. 

Ông đã có thể chứng kiến ký kết 9 tỉ euro hợp đồng đầu tư, trong đó có của nhà đầu tư tiên phong vào Việt Nam như Tập đoàn CMA-CGM, mà từ năm 1994, đã đầu tư vào cơ sở hạ tầng cảng tại Việt Nam thông qua quan hệ đối tác liên doanh với Sowatco và Mitsui tại bến cảng VICT ở TP.HCM. 

Lần này, CMA-CGM sẽ đầu tư xây dựng một cảng nước sâu ở Hải Phòng, với kinh phí dự trù là 600 triệu USD, liên doanh với Tổng công ty Tân Cảng (SNC), nhật báo Le Figaro của Pháp hớn hở loan tin.

Chuyến thăm Indonesia

Rời Việt Nam, ông Macron qua Indonesia vào dịp Paris và Jakarta kỷ niệm 75 năm quan hệ ngoại giao. Chuyến thăm mà theo Jakarta Post 27-5, là "rất được mong đợi", có thể đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước, đặc biệt là trong các vấn đề hợp tác quốc phòng và quyền tự chủ chiến.

Có thể thấy từ nhiều góc nhìn khác (xem bài trang sau), diễn biến hiện tại của bối cảnh an ninh khu vực và toàn cầu đang gây lo ngại, vì những thách thức và căng thẳng gia tăng trên toàn thế giới, bao gồm cả Đông Nam Á, đặc biệt là ở Biển Đông. 

Trong khi đó, Hoa Kỳ có xu hướng tách mình khỏi các cam kết an ninh hiện có, thay vào đó dựa vào các thỏa thuận song phương cùng lời đe dọa trừng phạt kinh tế, qua những biểu thuế nặng nề.

Hậu quả là, cũng theo Jakarta Post, hành vi vi phạm chủ quyền đang diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới và sự cạnh tranh chiến lược đang gia tăng, nguy cơ xảy ra xung đột lớn đang tăng theo cấp số nhân.

Còn tờ Indonesia Business Post 26-5 thì thông báo: "Các ông Macron và (Tổng thống Indonesia) Prabowo dự kiến sẽ đến thăm Học viện Quân sự Indonesia (Akmil) tại Magelang, ở Trung Java". Sau Indonesia, ông Macron sẽ sang Singapore, nơi ông dự kiến có bài nói chuyện tại Đối thoại Shangri-La 2025, theo ban tổ chức diễn đàn này.

Đối trọng cân bằng

"Với Đông Nam Á, châu Âu là đối trọng cân bằng giá trị trong một thế giới ngày càng phân cực", theo Shahriman Lockman, nhà phân tích ở Viện Nghiên cứu chiến lược và quốc tế tại Malaysia. Nhưng năng lực của châu Âu vẫn là hạn chế, theo ông: "Châu Âu chỉ có thể bổ sung, chứ không thể thay thế Hoa Kỳ".

Chuyến đi của ông Macron diễn ra khi EU đang muốn nhanh chóng đa dạng hóa chuỗi cung ứng và tìm kiếm thị trường mới trước nguy cơ quan hệ với Mỹ đổ vỡ. 

Khối này đã mở đàm phán thương mại với Malaysia, Indonesia và Thái Lan những tháng gần đây, và đang định khôi phục thương lượng về thương mại và an ninh với Úc, cùng một hiệp ước "toàn diện" vào cuối năm với Ấn Độ.

"Washington đang một lần nữa đẩy các quốc gia này lại với nhau, nhưng lần này là vì sự bất định trong chính sách thương mại và những bảo đảm an ninh của Mỹ", theo Jennifer Welch, chuyên gia trưởng về địa kinh tế ở Bloomberg Economics. 

Do những đối tác thương mại lớn nhất hầu hết các nước Đông Nam Á cơ bản là Mỹ hoặc Trung Quốc, EU chỉ có tác động vừa phải trong khu vực.

Về an ninh thì nhiều nước Đông Nam Á phụ thuộc vào Mỹ, nhu cầu mà châu Âu sẽ không thể đáp ứng, nhất là với cuộc chiến Ukraine vẫn dữ dội như hiện giờ. Về phần nước Pháp và ông Macron, định hướng Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã là một trụ cột trong chính sách đối ngoại. 

Pháp đã tổ chức tập trận hải quân với Nhật Bản, Malaysia và Ấn Độ, đều là những khách hàng quan trọng mua vũ khí của họ. Có quyền tài phán với một số lãnh thổ và 1,6 triệu công dân Pháp ở Thái Bình Dương, Paris cũng tuyên xưng lợi ích trực tiếp và "liên hệ lịch sử lâu dài" với vùng này. ■