5 giải pháp quản lý khi bỏ giấy phép xây dựng

TRỊNH MINH GIANG

Trong bối cảnh nỗ lực cải cách hành chính, giảm thiểu thủ tục để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, việc bỏ giấy phép xây dựng được xem là một trong những giải pháp nhằm đơn giản hóa quy trình pháp lý.

Tuy nhiên việc loại bỏ giấy phép xây dựng đang đặt ra nhiều thách thức trong việc quản lý xây dựng...

Giám sát công trình sẽ khó hơn khi bỏ giấy phép xây dựng

Khi bỏ giấy phép, việc kiểm soát các công trình mới trở nên khó khăn hơn. Các khu vực đô thị có thể đối mặt với tình trạng xây dựng tự phát, không theo quy hoạch. Cần kiểm soát tình trạng xây dựng lấn chiếm đất công hoặc vi phạm hành lang bảo vệ sông ngòi, khu vực xanh...

Việc thiếu kiểm soát trước khi xây dựng có thể dẫn đến các công trình không đảm bảo tiêu chuẩn môi trường như không có hệ thống xử lý nước thải hoặc gây ô nhiễm tiếng ồn. Điều này đặc biệt nghiêm trọng ở các đô thị lớn, nơi mật độ dân số cao và áp lực lên hạ tầng đô thị đã ở mức báo động.

Một trong những chức năng chính của giấy phép xây dựng là đảm bảo rằng các công trình được thiết kế và thi công theo các tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật. Việc bỏ giấy phép có thể dẫn đến tình trạng các công trình không được thẩm định về thiết kế, chất lượng vật liệu hoặc kỹ thuật thi công. Điều này làm tăng nguy cơ xảy ra sự cố, cháy nổ hoặc hư hỏng kết cấu, gây thiệt hại về người và tài sản.

Xoay xở để đơn giản hóa giấy phép xây dựng ĐỌC NGAY

Giấy phép xây dựng giúp cơ quan chức năng dễ dàng giám sát và kiểm tra các công trình trong quá trình thi công.

Không có giấy phép, việc phát hiện và xử lý các vi phạm trở nên phức tạp hơn, đặc biệt khi các công trình đã hoàn thiện. Các cơ quan quản lý sẽ cần đầu tư nhiều nguồn lực hơn để kiểm tra định kỳ, điều tra và xử lý các trường hợp xây dựng không phép, trái phép.

Điều này không chỉ gây áp lực lên ngân sách mà còn làm giảm hiệu quả quản lý. Hơn nữa việc thiếu một cơ chế kiểm soát trước khi xây dựng có thể dẫn đến tình trạng "đã rồi", khi các công trình vi phạm đã được xây dựng xong, việc cưỡng chế tháo dỡ sẽ gây ra tranh cãi pháp lý và xung đột.

Việc bỏ giấy phép xây dựng là một ý tưởng táo bạo nhằm giảm bớt gánh nặng hành chính và thúc đẩy phát triển kinh tế. Tuy nhiên nó đi kèm với nhiều thách thức và rủi ro nên để thực hiện chính sách này một cách hiệu quả, cần có các giải pháp thay thế phù hợp. Chỉ khi các yếu tố này được cân bằng, việc bỏ giấy phép xây dựng mới có thể mang lại lợi ích

Lo ngại những tranh cãi và hậu quả về sau

Trên thực tế, giấy phép là bằng chứng pháp lý quan trọng, xác nhận quyền xây dựng của chủ đầu tư trên một khu đất cụ thể. Nếu bỏ giấy phép, các tranh chấp về quyền sử dụng đất hoặc quyền sở hữu công trình có thể gia tăng. Ví dụ, trong trường hợp đất chưa có chủ quyền hoặc có tranh chấp về ranh giới, việc xây dựng không qua thẩm định có thể dẫn đến các vụ kiện tụng kéo dài hoặc ảnh hưởng đến các công trình xung quanh.

Khi không phải xin phép xây dựng có thể dẫn đến nhiều hệ lụy cho cả chủ nhà và nhiều người khác nếu họ chưa có đủ thông tin về quy hoạch, các yếu tố liên quan đến lộ giới, cống, mương, rạch... gắn với khu đất xây dựng.

Việc bỏ giấy phép xây dựng có thể làm gia tăng bất bình đẳng trong xã hội. Những người có nguồn lực tài chính mạnh có thể dễ dàng xây dựng các công trình lớn và bỏ qua một số quy định. Trong khi đó, những người dân nghèo hoặc thiếu hiểu biết pháp luật có thể vô tình vi phạm và chịu hậu quả nặng nề.

Đơn giản hóa thủ tục: cần 5 giải pháp

Để giải quyết các thách thức và rủi ro khi bỏ giấy phép xây dựng cần có những giải pháp thay thế nhằm vừa đơn giản hóa thủ tục vừa đảm bảo hiệu quả quản lý. Những giải pháp này cần làm đồng bộ. Tôi đề xuất 5 giải pháp sau:

1. Chuyển đổi sang cơ chế thông báo xây dựng thay vì yêu cầu giấy phép. Chính quyền có thể yêu cầu người dân thông báo kế hoạch xây dựng và cung cấp bản vẽ thiết kế. Cơ quan chức năng sẽ kiểm tra tính hợp pháp và đưa ra ý kiến trong một thời gian ngắn, giảm thiểu thủ tục nhưng vẫn đảm bảo kiểm soát.

2. Tăng cường công nghệ giám sát; sử dụng công nghệ như bản đồ GIS, hình ảnh vệ tinh hoặc drone để theo dõi các hoạt động xây dựng, giúp phát hiện sớm các công trình không thông báo hoặc không phù hợp và nhờ đó giảm áp lực cho lực lượng thanh tra.

3. Nâng cao nhận thức của người dân về trách nhiệm phải thực hiện đúng quy định pháp luật về xây dựng khi không phải xin phép xây dựng. Cần tăng cường tuyên truyền về các quy định xây dựng, tiêu chuẩn an toàn và quy hoạch đô thị để người dân tự giác tuân thủ. Nên tiến hành thí điểm ở một số địa phương nhất định trước khi thực hiện rộng rãi.

4. Ứng dụng công nghệ trong việc xây dựng hệ thống dữ liệu về đất đai, như hiển thị quy hoạch (sau khi thực hiện quy hoạch chi tiết, đồng bộ), lộ giới, diện tích, hiện trạng của khu đất… Đồng thời tạo điều kiện để người dân dễ dàng tiếp cận các thông tin này để họ chủ động thực hiện việc đăng ký xây dựng.

5. Tăng cường chế tài xử phạt. Đối với các trường hợp vi phạm cần có chế tài mạnh mẽ và nhất quán để răn đe, đồng thời đảm bảo tính công bằng trong xử lý. Đương nhiên gắn với hậu kiểm thì công tác quản lý địa bàn, việc minh bạch trong quản lý và giám sát… cũng cần được thực hiện đầy đủ.

Bỏ giấy phép xây dựng: Lợi cả đôi đường

Thủ tướng vừa chỉ đạo Bộ Xây dựng cắt giảm thủ tục cấp phép xây dựng cho các công trình nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí cho người dân, doanh nghiệp; đề xuất chuyển hướng quản lý điều kiện kinh doanh sang hậu kiểm.