Ngày 30-6, chính quyền của ông Trump thông báo kết quả điều tra cho thấy Đại học Harvard vi phạm luật liên bang về quyền công dân, liên quan đến cách đối xử với sinh viên Do Thái và Israel.

Đây là diễn biến mới nhất trong cuộc đối đầu giữa Nhà Trắng và ngôi trường lâu đời, khi Washington tìm cách biến Harvard thành ví dụ điển hình trong cuộc chiến chống lại các thể chế tự do không xem trọng mối lo ngại về chủ nghĩa bài Do Thái.

Cáo buộc nghiêm trọng

Trong thư gửi Chủ tịch Đại học Harvard Alan Garber, các quan chức từ bốn cơ quan liên bang thông báo nhà trường đã "vi phạm nghiêm trọng điều 6" của luật dân quyền liên bang - điều khoản cấm phân biệt đối xử dựa trên chủng tộc, màu da hoặc nguồn gốc quốc gia.

Họ cho rằng "việc duy trì hệ thống phân cấp chủng tộc" của Harvard đã "tạo điều kiện cho chủ nghĩa bài Do Thái lan rộng" tại trường. Các quan chức cảnh báo nếu Harvard không "ngay lập tức thực hiện những thay đổi cần thiết", trường sẽ bị cắt toàn bộ nguồn tài trợ liên bang và mối quan hệ với chính quyền sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng.

Cuộc tranh luận này có từ trước khi ông Trump quay lại Nhà Trắng, đặc biệt kể từ xung đột Israel - Hamas nổ ra vào tháng 10-2023. Trong báo cáo tháng 4, một nhóm chuyên trách của Harvard mô tả "bầu không khí xa lánh và thù địch mà nhiều sinh viên Do Thái và Israel tại Harvard cho biết họ đã trải qua, đặc biệt trong năm học 2023 - 2024".

Bà Paula Stannard, giám đốc Văn phòng dân quyền thuộc Bộ Y tế và dịch vụ nhân sinh Mỹ, cho rằng các biện pháp Harvard thực hiện - như thành lập hội đồng giảng viên để điều tra và xử lý cáo buộc sai phạm - là "quá ít và quá muộn".

Theo bà Stannard, các sinh viên Do Thái và Israel tại Đại học Harvard đã phải chịu sự quấy rối nghiêm trọng từ ngày 7-10-2023 cho đến hiện tại. Bà cảnh báo nếu Harvard không tự nguyện tuân thủ, các kết luận sẽ được chuyển sang Bộ Tư pháp - bước đi có thể tiếp tục đe dọa nguồn tài trợ liên bang.

Harvard phản bác ngay lập tức, khẳng định chủ nghĩa bài Do Thái là "vấn đề nghiêm trọng" mà trường đã có bước đi đáng kể để giải quyết. Nhà trường nhấn mạnh không hề thờ ơ trước vấn đề này và kiên quyết phản đối các kết luận của chính phủ.

Tìm kiếm lối thoát

Thời gian qua Harvard đã chứng kiến hàng tỉ USD bị cắt giảm, đe dọa uy tín và tình hình tài chính. Việc chính phủ siết chặt tài chính là một phần trong cuộc tấn công quy mô rộng hơn nhắm vào Harvard, bao gồm nhiều cuộc điều tra và nỗ lực ngăn sinh viên quốc tế theo học.

Dù Harvard thể hiện sự tự tin, cho rằng việc phản đối yêu sách can thiệp của chính phủ là cần thiết để bảo vệ tự do học thuật tại Mỹ, nhà trường ngày càng lo lắng rằng cuộc đối đầu kéo dài có thể gây tổn hại lâu dài.

Một số thành viên ban lãnh đạo Harvard cho rằng ngay cả khi được tòa án minh oan, điều đó cũng không bảo đảm tránh khỏi sự thù địch và các công cụ khác mà chính quyền ông Trump có thể sử dụng.

Harvard gần đây bắt đầu đàm phán với Chính phủ Mỹ về một thỏa thuận tiềm năng. Tuy nhiên, những cuộc đàm phán này đầy rủi ro, vì trường không muốn khuất phục trước chính quyền ông Trump cũng như tránh để công chúng nghĩ rằng mình đang làm như vậy.

Nhà trường chưa công khai các điều khoản có thể có trong thỏa thuận, nhưng ông Trump cho biết trên mạng xã hội hôm 20-6 rằng "nếu đạt được một thỏa thuận dựa trên những gì đang được thảo luận, đó sẽ là thỏa thuận có ý nghĩa lịch sử to lớn đến mức không tưởng và rất có lợi cho đất nước".

Ông cho biết ban lãnh đạo Harvard "đã hành xử vô cùng đúng mực trong các cuộc đàm phán này và có vẻ cam kết làm điều đúng đắn".

Chính quyền Trump rà soát kỹ mọi hồ sơ xin visa liên quan Đại học Harvard

Theo Hãng tin Reuters, Mỹ sẽ kiểm tra bổ sung với những người xin visa muốn đến Đại học Harvard vì bất kỳ mục đích nào, cho thấy chính quyền ông Trump đang quyết mở rộng cuộc đối đầu với ngôi trường danh tiếng này.