Thể thao đấu… thời tiết!

Trước thời tiết cực đoan, thay đổi thất thường, ngay cả những giải đấu tỉ USD của làng thể thao đỉnh cao cũng phải bối rối.

Rối loạn

Wimbledon 2025 là một ví dụ rõ nét. Giải Grand Slam danh giá tại nước Anh năm nay được tổ chức trong điều kiện nhiệt độ trung bình lên tới 33 độ C, mức cao nhất từng ghi nhận trong lịch sử hơn một thế kỷ của giải, cao hơn bình quân mọi năm đến 7 độ C.

Nhiệt độ không chỉ đơn thuần là thông số thời tiết. Nó kéo theo những thay đổi sâu sắc về điều kiện thi đấu: các vận động viên phải sử dụng khăn đá lạnh liên tục, ban tổ chức tăng cường trạm làm mát, và lần đầu tiên triển khai quy định "nghỉ nhiệt" cho phép VĐV rời sân 10 phút nếu chỉ số WBGT - một tiêu chuẩn đo mức độ căng thẳng nhiệt - vượt quá ngưỡng nguy hiểm.

Nắng nóng cũng là lý do khiến hàng loạt hạt giống mạnh rơi rụng ngay từ những vòng đầu. Tổng cộng 23 tay vợt hạt giống ở hai nội dung đơn nam và đơn nữ bị loại ngay trong vòng đấu đầu tiên của Wimbledon 2025, một kỷ lục trong hệ thống Grand Slam.

Thể lực suy giảm, khả năng phục hồi bị hạn chế, cộng thêm sự mất cân bằng về thời gian thích nghi giữa các vùng địa lý khiến nhiều tay vợt không thể duy trì phong độ vốn có. Giải năm nay có tỉ lệ các trận đấu kết thúc trước ván cuối cùng tăng vọt, và số lần y tế can thiệp cũng cao kỷ lục. 

Không ít chuyên gia đã nhận định nếu đà này tiếp tục, quần vợt sẽ buộc phải thay đổi mô hình thi đấu truyền thống, ít nhất là về khung giờ. Các trận đấu có thể phải diễn ra muộn hơn, và giải đấu kéo dài hơn.

Một môn thể thao khác cũng bị ảnh hưởng nặng nề là marathon. Tại Olympic Tokyo 2020, ban tổ chức đã buộc phải chuyển địa điểm thi đấu môn marathon và đi bộ sang thành phố Sapporo, cách Tokyo hơn 800km về phía bắc, để tránh cái nóng và độ ẩm cực đoan tại thủ đô. 

Dù vậy, ngay cả Sapporo cũng ghi nhận nền nhiệt lên tới 30 độ C vào lúc sáng sớm - thời điểm thi đấu chính thức.

Nhiều VĐV không thể hoàn thành quãng đường, một số phải nhập viện vì kiệt sức. Đến Olympic Paris 2024, dù thi đấu tại châu Âu, các đợt sóng nhiệt kéo dài từ tháng 6 - 8 vẫn khiến lịch thi đấu marathon, đi bộ và cả các môn ngoài trời khác như bắn cung, leo núi thể thao phải thay đổi đáng kể. 

Các chặng đường được bố trí thêm điểm nước, che nắng và đội ngũ y tế được huy động ở mức chưa từng có.

Trong khi đó, các giải đua xe đạp đường dài như Tour de France đang đối mặt với một thách thức kép: nắng nóng và cháy rừng. Những năm gần đây, các chặng đua xuyên qua rừng hoặc vùng đồi núi của Pháp liên tục bị ảnh hưởng bởi các vụ cháy lan rộng, gây khói mù, làm giảm tầm nhìn và chất lượng không khí.

Có những thời điểm, chỉ số bụi mịn vượt xa mức an toàn cho vận động viên hít thở với cường độ cao. Nhiệt độ mặt đường lên tới hơn 50 độ C khiến lốp xe dễ bị nổ, và nguy cơ mất nước luôn thường trực. 

Ban tổ chức buộc phải rút ngắn một số chặng, hoặc cho xe y tế chạy song song để sẵn sàng can thiệp. Đáng lo hơn, hiện tượng này không còn là cá biệt. Các giải đấu tại Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Đức cũng đang có tình trạng tương tự.

Ngay cả những môn vốn được cho là ít chịu tác động của thời tiết như golf cũng đang loay hoay ứng phó. Giải British Open từng là niềm tự hào của làng golf thế giới với những sân thi đấu ven biển đầy hấp dẫn.

Nhưng những năm gần đây, gió lốc mạnh hơn mức dự kiến thường xuyên buộc ban tổ chức phải tạm dừng thi đấu. Không chỉ vậy, mưa lớn, lũ quét và xói mòn đang khiến các sân golf đối mặt với nguy cơ hư hại cấu trúc, mất cỏ hoặc tạm thời không thể sử dụng.

Giới khoa học thể thao có theo kịp?

Mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và hiệu suất VĐV đã được giới khoa học thể thao khẳng định rõ ràng. Tiến sĩ Lee Taylor, chuyên gia về sinh lý thể thao tại Đại học Loughborough, Anh, cho biết khả năng chịu đựng nhiệt của cơ thể con người có giới hạn.

Khi nhiệt độ WBGT vượt ngưỡng 30 độ C, hiệu suất thể thao bắt đầu giảm sút nghiêm trọng, nguy cơ chấn thương do sốc nhiệt hoặc đột quỵ tăng cao. Ông cũng lưu ý rằng các giải pháp tạm thời như làm mát tại chỗ chỉ có hiệu quả bề mặt, còn vấn đề cốt lõi là cơ thể cần thời gian dài để thích nghi với môi trường mới - quá trình gọi là acclimatisation.

Các tổ chức thể thao quốc tế bắt đầu có những động thái điều chỉnh. Liên đoàn Quần vợt thế giới (ITF) và Hiệp hội Quần vợt nhà nghề (ATP, WTA) áp dụng các quy tắc mới về tạm nghỉ trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt. 

Liên đoàn Điền kinh thế giới yêu cầu các nước chủ nhà bố trí hệ thống cảnh báo nhiệt và tăng cường huấn luyện cho VĐV trong điều kiện nhiệt độ mô phỏng. Wimbledon đang thử nghiệm sử dụng giống cỏ chịu hạn và chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo để giảm phát thải khí nhà kính. Giải chạy New York Marathon đã giảm số lượng người tham gia nhằm tránh quá tải y tế trong điều kiện thời tiết thất thường.

Tuy nhiên, những thay đổi đó vẫn chưa đủ so với tốc độ gia tăng của các hiện tượng thời tiết cực đoan. Một nghiên cứu công bố năm 2023 cho thấy trong giai đoạn 1980 - 2020, số ngày có nhiệt độ cực cao tại châu Âu đã tăng gấp ba lần. 

Dự báo đến năm 2050, số thành phố có thể tổ chức Thế vận hội mùa đông sẽ giảm xuống chỉ còn dưới 10, nếu xu hướng ấm lên tiếp tục. Báo cáo từ Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) cũng cảnh báo 2024 là năm nóng nhất từng được ghi nhận trong lịch sử hiện đại, với hàng chục đợt sóng nhiệt xuất hiện trên khắp các châu lục.

Làng thể thao đỉnh cao - vốn là biểu tượng của sức mạnh, sự bền bỉ và tinh thần chinh phục - sẽ thích nghi ra sao trong một thế giới ngày càng khắc nghiệt? Giải đấu càng đỉnh cao, tác động với VĐV dường như càng lớn. Những bất ngờ liên tục ở Wimbledon là một ví dụ. 

Hay ở FIFA Club World Cup, hàng loạt đội bóng mạnh của châu Âu cũng rơi rụng khi đụng độ các đại diện Nam Mỹ và Saudi Arabia - vốn thích nghi với cái nóng tốt hơn.

Cuối cùng, những truyền thống bị xem là bền chắc nhất của làng bóng đá có thể sẽ phải thay đổi. Người Anh sẽ phải xem xét gắn mái che cho phần lớn các sân đấu như người Úc, bóng đá xem xét kéo dài nghỉ giữa giờ lên 30 phút, và bắn cung không còn diễn ra ngoài trời…■