​Đau tim từ... viêm họng

Tổn thương van tim do thấp

 (Tài Nguyên, Bình Dương)

- Đúng vậy! Nhiều người mắc bệnh van tim cảm thấy bất ngờ khi biết rằng nguyên nhân gây bệnh là từ một đợt viêm họng hoặc đau khớp trước đó nhiều năm. Tình trạng này là bệnh van tim hậu thấp có nguyên nhân từ thấp tim.

Chính vì vậy, việc hiểu biết, phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị kịp thời thấp tim là rất quan trọng. 

Tim bị tấn công ra sao?

Thấp tim là nguyên nhân phổ biến gây bệnh van tim, liên quan đến việc nhiễm vi khuẩn gọi là liên cầu khuẩn tan huyết bêta nhóm A (Streptococcus A). Đây là tình trạng liên cầu khuẩn nhiễm ở họng, gây viêm họng, sau đó xâm nhập gây tổn thương tim. 

Tuy nhiên, không phải mọi bệnh nhân bị nhiễm liên cầu khuẩn đều dẫn tới thấp tim mà chỉ có khoảng 3% số bệnh nhân bị viêm đường hô hấp trên do liên cầu khuẩn nhóm A do không được điều trị triệt để nên tiến triển thành thấp tim.

Mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh, thường là 5-15 tuổi (chiếm khoảng 65%), đôi khi có thể nhỏ hơn. Có khoảng 50% số bệnh nhân đã bị thấp tim sẽ tái phát các đợt thấp tim sau đó.

Sau khi viêm họng, trong cơ thể xuất hiện kháng thể chống lại liên cầu khuẩn. Chính kháng thể này lại phá hủy mô nội mạc tim và cơ tim, gây bệnh ở tim. Nguyên nhân là trong màng tế bào liên cầu khuẩn nhóm A có một thành phần protein giống với protein màng tế bào cơ tim, van tim và một số tổ chức liên kết khác của cơ thể.

Vì vậy, khi cơ thể sản xuất các kháng thể chống liên cầu khuẩn thì chúng tấn công luôn cả cơ tim và các tổ chức liên kết có thành phần protein tương tự. Đó chính là hiện tượng tự miễn.

Để lại di chứng 

Viêm họng thường xảy ra vào mùa lạnh, mùa mưa, trong đó 30% trường hợp do liên cầu khuẩn nhóm A gây ra, còn lại do virút. Loại viêm họng này khởi phát đột ngột với triệu chứng sốt, đau họng, nuốt đau, không sổ mũi.

Khoảng 2-3 tuần sau viêm họng, bệnh nhân bị viêm khớp, tập trung ở những khớp lớn như đầu gối, khuỷu tay, cổ chân và di chuyển nhanh từ khớp này sang khớp khác. Sau 5-7 ngày khớp hết đau dù không điều trị gì, không để lại di chứng.

Trong giai đoạn này bị thấp tim có thể gặp các biến chứng cấp tính như viêm cơ tim cấp, viêm màng ngoài tim, suy tim, rối loạn nhịp...; có thể kèm các triệu chứng khác ở da, khớp, thần kinh; nặng hơn là khiến bệnh nhân tử vong...

Về lâu dài, thấp tim có thể gây tổn thương van tim (các lá van dày lên, xơ cứng, vôi hóa; các mép van có thể bị dày, dính) đưa đến bệnh van tim do thấp, thường là hẹp van hai lá (trên 90% trường hợp hẹp van hai lá là do thấp tim), hở van động mạch chủ...

Tổn thương van tim do thấp nếu nặng cần điều trị phẫu thuật thay van tim nhân tạo.

Dự phòng thấp tim

Hiện nay thấp tim và bệnh van tim do thấp ít gặp ở các nước phát triển, nhưng tại các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, vẫn là một vấn đề đáng quan tâm. Những yếu tố thuận lợi dẫn tới thấp tim là cơ địa người bệnh, vệ sinh không tốt, điều trị không đầy đủ.

Vì vậy để phòng ngừa cần giữ ấm, giữ vệ sinh cho trẻ, vệ sinh răng, họng, miệng hằng ngày, tránh không để trẻ mắc các bệnh viêm đường hô hấp trên như viêm họng, viêm mũi, viêm amiđan, viêm xoang. 

Bệnh thấp tim gây tổn thương nặng nề tới cơ tim và van tim, do vậy phát hiện sớm và điều trị kịp thời có ý nghĩa rất quan trọng. Khi có dấu hiệu viêm đường hô hấp, cần điều trị sớm và triệt để.

Khi thấy đau khớp sau một đợt viêm họng nên nghĩ tới thấp tim và cần tới bác sĩ để được khám bệnh, kiểm tra, làm các xét nghiệm cần thiết để được điều trị kịp thời, đúng đắn (dùng kháng sinh để loại trừ ngay sự nhiễm liên cầu khuẩn cùng các biện pháp điều trị khác).

Khi được chẩn đoán xác định là thấp tim phải tuân thủ theo chế độ điều trị của bác sĩ một cách nghiêm ngặt. 

Sau khi bị thấp tim, cần tuân thủ theo chương trình “phòng thấp cấp 2” được bác sĩ áp dụng (uống hoặc chích kháng sinh mỗi ba tuần một lần, kéo dài đến 40 tuổi hoặc lâu hơn, sớm hơn tùy trường hợp), tái khám tim mạch đều đặn.

Những bệnh nhân mắc bệnh van tim hậu thấp đã được phẫu thuật sửa hoặc thay van tim vẫn có nguy cơ tái phát nên cũng cần tiếp tục phòng thấp.